اموال
اَمْوال، اصطلاحی در فقه اسلامی که به مباحثی درباره جمع و خرج دارایی‌های عمومی می‌پردازد.
آیا با وجود صغار می توان اموال میّت را تقسیم کرد؟
با اذن حاکم شرع و نظارت او یا مأذون از طرف او مانعی ندارد.
با اذن حاکم شرع و نظارت او یا مأذون از طرف او مانعی ندارد.
پرسش‌های مرتبط از این مرجع
- آیا در تقسیم اموال میت مرد، زوجه او که مرده است ارث می برد؟
- آیا در صورت فوت پدر، مادر بر فرزند صغیر ولایت دارد؟ به این صورت که اموال صغیر را بفروشد؟ و در صورت عدم ولایت آیا معامله فضولی است؟ و چنانچه صغار بعد از کبیر شدن به چنین معامله ای راضی نشوند آیا خریدار باید ملک مورد معامله را تحویل صغار بدهد؟
- شخصی یک نفر را وصی خود قرار داد که پس از مرگ او خمس او را بپردازد. بعد از فوتش ورثه او از دادن خمس خودداری کردند و اظهار می دارند که متوفی دارای اولاد صغار است، اگر به وصیت موصی عمل شود و از این اموال برداشته شود اولاد صغار او مستأصل می شوند، بنابراین از دادن خمس استنکاف دارند. در این صورت وصی مقصر است یا نه؟
- طبق قوانین موجود، خرید مال مسروقه جرم است، آیا می توان خریدار اموال مسروقه را محکوم کرد؟
- آیا تصرف در اموال کسی که می توان او را راضی کرد، قبل از تحصیل رضایت اشکال دارد؟
- یکی از اقوام فوت کرده که من هم شرعاً وارث او محسوب می شدم و بقیه وراث بدون حضور من اموال را تقسیم کرده اند و من نسبت به تقسیم اعتراض دارم. آیا تقسیم بدون حضور من صحیح بوده یا من حق اعتراض دارم؟
- شخصی در سال 61 به جبهه رفته و هنوز هیچ خبری از او نیست بعد از گذشت چه مدتی می توان مال او را تقسیم کرد؟
- خانمی مدعی است که در منزل شوهر خدمت و کار زیادی انجام داده است، و اکنون شوهرش فوت شده و بنا است اموال او را تقسیم کنند، آیا حق دارد اجرت کارهای خود را مطالبه کند؟
- خانمی از دنیا رفته است و ورثه او عبارتند از پدر، مادر، شوهر و چند فرزند، لطفاً طریقه تقسیم اموال و سهم الأرث هر یک از ورثه او را بیان فرمایید:
- ارثی بیش از ده سال است میان ورثه تقسیم شده و همه ورّاث در آن تصرف کرده اند، حال یکی از ورثه مدعی است که باید اموال موروثی دوباره از نو تقسیم شود. آیا چنین ادعایی وجه شرعی دارد یا خیر؟
پرسش‌های مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله سبحانی] پس از گذشت چند مدتی می توان اموال شخصی مفقود الأثر را بین ورثه او تقسیم کرد؟
- [آیت الله بروجردی] زیدی وصیت کرده که: فلان ملک من نباید بین روثه تا بزرگ شدن صغار من تقسیم شود و تا صغار من کبیر نشدهاند از منافع باید استفاده کنند و بعد از کبیر شدن صغار کما فرض اللَّه تقسیم کنند، چنین وصیتی نافذ است یاخیر؟
- [آیت الله بهجت] آیا می توان سهم ازدواج هر یک از صغار را از ثلث مال تقسیم نمود و از باب مقدّمه ازدواج برای آن ها مسکن یا قطعه زمینی خریداری کرد، در صورتی که وصیت به ثلث برای این هزینه بوده است؟
- [آیت الله علوی گرگانی] بعضی از وارثین مکلّف تحت نام سرپرستی صغار میخواهند اموال را حیف و میل کنند، تکلیف چیست؟
- [آیت الله سبحانی] آیا با نبود ولیّ جهت تصرف در اموال صغار ، وصی می تواند اجازه بدهد به عبارت دیگر وصی وهمچنین قیّم می توانند خلاء نبود ولی را پر کنند؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] برخی از اولیای میّت صغیر و برخی کبیرند. ورثه کبیر خواهان قصاص قاتل هستند، که در این صورت باید سهم صغار را از دیه بپردازند. آیا ورثه کبیر می توانند نوع دیه را از نظر جنس و قیمت تعیین نمایند؟ یا برای رعایت غبطه صغار، قیّم آنها، یا دادگاه، باید سهم الدیّه صغار را از جنس گرانتر (مانند گاو و گوسفند) تعیین کند؟
- [آیت الله نوری همدانی] کسی فوت شده و دو نفر صغیر از ایشان باقی مانده است، پدری دارد پیر که قدرت و توانائی سرپرستی صغار را ندارد، آیا برادر مرحوم میتواند سرپرستی صغار را بعهده گیرد ولی از عمارت و اموال از قبیل فرش و ظروف اثاث البیت استفاده نماید؟ نماز خواندن در آن خانه چه صورت دارد؟
- [آیت الله سبحانی] مردی مرتد شد و بعد از ارتداد اموال او بر طبق احکام ارث تقسیم گشت. بعد از تقسیم ارث، دوباره مسلمان شد. آیا اموال او عودت داده می شود؟
- [آیت الله بهجت] پذیرایی از شرکت کنندگان در مراسم عزا از اموال میّت که هنوز تقسیم نشده، چه حکمی دارد؟ و در صورت وجود افراد صغیر در ورّاث، اصل عمل و شرکت در آن مراسم چه حکمی دارد؟
- [سایر] بین وصیت و تقسیم ارث در ادا کردن آن کدام مقدّم است؟ آیا تمام اموال که موضوع ارث است می توان به وصیت سپرد و دیگر اموال باقی نمانده که به ارث تقسیم شود؟ و آیا شرایط طبق فتوا مراجع وجود دارد که حد اکثر چه قدر می تواند اموال را به وصیت سپرده بشود؟ آیا کسی می تواند همه اموال خود به کسی دیگر وصیت کند و دیگر برای وراث خود چیزی باقی نمی گذارد؟ آیا وراث آنچه که مربوط به ارث است می تواند وصیت پدرش را رد کند؟ با تشکر
مسائل مرتبط از این مرجع
- اگر مردی که فرزند ندارد بمیرد و فرزند نداشته باشد 41 اموال او به زن او و بقیه اموال او به ورثه دیگر می رسد که طبق مسائل سابق بین آنان تقسیم می شود و اگر میت فرزند داشته باشد سهم زن 81 اموال او می شود.
- اگر تمام فرزندان میت قبل از او مرده باشند فرزندان آنها (نوه ها) از متوفی ارث می برند. نحوه ارث بردن به این صورت است که فرض می شود فرزندان میت زنده هستند و سهم هر یک را طبق مسائل قبل معین نموده و بین فرزندان آنها تقسیم می کنیم مثلا اگر میت یک پسر و یک دختر داشته است 32 اموال میت به فرزندان پسر او می رسد (هر چند یک دختر باشد) و 31 اموال او به فرزندان دختر او می رسد (هرچند پسر باشند).
- اگر وارث میت فقط چند برادر و خواهر مادری باشند تمام مال میت بین آنها بالسویه تقسیم می شود.
- اگر وارث میت چند برادر یا خواهر پدری یا مادری یا پدر و مادری باشند مال میت بین آنها بالسویه تقسیم می شود.
- اگر میّت قرض نداشته باشد ولی بعضی از ورثه او صغیر یا دیوانه یا غائب باشند، فقط به مقدار مصارف متعارف (کفن و دفن) که اگر انجام نشود جنازه روی زمین می ماند می توان در اموال او تصرف کرد. ولی سایر تصرفات در آن اموال حرام و نماز خواندن در خانه او باطل است مگر بعد از تعیین قیم و عمل بر طبق صلاحدید وی.
- اگر وارث میت چند پسر یا چند دختر باشند همه مال بین آنها بالسویه تقسیم می شود.
- اگر وارث میت پدر یا مادر و چند دختر باشند تمام مال متوفی رابه 5 قسمت تقسیم می کنند و یک قسمت آنرا به پدر یا مادر می دهند و بقیه آنرا بین دخترها بالسویه تقسیم می کنند.
- زن از قیمت اموال غیر منقول در حال فوت متوفی ارث میبرد بنابر این اگر بعد از فوت میت اموال افزایش قیمت داشت زن از قیمت افزوده شده ارث نمیبرد همانطور که از سایر نماءات و منافع ان ارث نمیبرد البته در صورت افزایش قیمت مصالحه با زن میت بسیار پسندیده است خصوصا اگر ندادن قیمت به جهت تاخیر ورثه صورت گرفته باشد.
- اگروارث فقط اجداد میت باشند: الف اگر جد و جده پدری باشند سهم جده پدری 31 و سهم جد پدری 32 می شود. ب اگر جد وجده مادری باشند مال میت بین آنها به صورت مساوی تقسیم می شود. ج اگر جد وجده پدری یا یکی از آنها با جد وجده مادری یا یکی از آنها باشند: 31 اموال متوفی به جد وجده مادری می رسد وبین آنها به صورت مساوی تقسیم می شود و اگر یکی از آندو باشند همه 31 به او میرسد و 32 اموال متوفی به جد و جده پدری می رسد که 31 آن به جده می رسد و32 بقیه سهم جد میشود و اگر یکی باشد تمام 32 به او میرسد (حتی اگر جده باشد).
- اگر وارث میت چند پسر و چند دختر باشند تمام مال بین آنها بگونه ای تقسیم می شود که هر پسر دو برابر هر دختر سهم ببرد مثلا اگر میت دو پسر و سه دختر داشته باشد مال او به 7 قسمت تقسیم می شود و هر پسر 2 سهم و هر دختر 1 سهم می برد.
مسائل مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله علوی گرگانی] پدر وجدّ پدری طفل و نیز وصیّ پدر در تصرّف در اموال صغار و همچنین وصیّ جدّ پدری در تصرّف اموال قاصرین یا قیم منصوب از طرف پدر یا جدّ میتوانند مال طفل را بفروشند و نیز مجتهد عادل هم میتواند مال دیوانه یا یتیم یا مال کسی را که غائب است بفروشد و احتیاط در این موارد رعایت مصلحت وغبطه است.
- [آیت الله مکارم شیرازی] کفن را بطور متعارف از واجب و مستحب می توان از اموال میت برداشت، هرچند صغیر داشته باشد، اما زاید بر متعارف را نمی توان از حق صغیر برداشت، مگر این که وصیت کرده باشد، که در این صورت می توان مقدار اضافی را از ثلث حساب کرد.
- [آیت الله اردبیلی] پس از آن که حاکم شرع حکم به ضبط و توقیف اموال شخص ورشکسته نمود، اموال وی، به جز خانه مسکونی و لوازم ضروری زندگی، ضبط و میان طلبکاران تقسیم میشود.
- [آیت الله مظاهری] کسی که فوت کرده و حجّ واجب بر ذِمّه او بوده است ورثه پیش از ادای حجّ نمیتوانند در اموال میّت تصرّف کنند و همچنین است هر واجب مالی نظیر خمس و زکات و قرض، ولی اگر وصی میّت یا قیّم او واجب مالی را از اصل مال بیرون کند ورثه میتوانند در اموال میّت تصرّف کنند.
- [آیت الله صافی گلپایگانی] . غصب اموال مردم، حرام است و حتی در دانه و هسته ای از مال کسی بدون رضایت او نمی توان تصرف کرد.
- [آیت الله اردبیلی] مخارج خوراک، پوشاک و مسکن شخص ورشکسته و کسانی که تحت سرپرستی او میباشند با مراعات شئون آنان تا هنگام تقسیم، از اموال او برداشته میشود و اگر بمیرد، هزینه کفن و دفن او بر بدهیهای او مقدّم میباشد.
- [آیت الله اردبیلی] اگر پسر بزرگ میّت بیش از یکی باشد مثلاً از دو زن او در یک زمان دو پسر به دنیا آمده باشد باید لباس و قرآن و انگشتر و شمشیر میّت را به طور مساوی بین خودشان تقسیم کنند.
- [آیت الله مکارم شیرازی] اگر میت بیش از یک زن داشته باشد در صورت نداشن فرزند چهار یک اموال او و در صورت داشتن فرزند، هشت یک آن به شرحی که در بالا گفته شد بطور مساوی میان زنان او تقسیم می شود، خواه شوهر با آنها نزدیکی کرده باشد یا نه، اما اگر در مرضی که به آن مرض از دنیا رفته زنی را عقدکرده، در صورتی ارث از او می برد که با او نزدیکی کرده باشد.
- [آیت الله وحید خراسانی] اگر وارث میت عمو و عمه و دایی و خاله پدر و عمو و عمه و دایی و خاله مادر او باشد مال سه سهم می شود یک سهم ان را بنابر مشهور عمو و عمه و دایی و خاله مادر میت به طور مساوی بین خودشان قسمت می کنند و دو سهم دیگر ان را سه قسمت می کنند یک قسمت را دایی و خاله پدر میت به طور مساوی بین خودشان قسمت می نمایند و دو قسمت دیگر ان را به عمو و عمه پدر میت می دهند و عمو دو برابر عمه می برد ولی احتیاط واجب ان است که عمو و عمه و دایی و خاله مادر میت در تقسیم ثلث از اصل مال با یکدیگر صلح کنند و همچنین دایی و خاله پدر در تقسیم یک ثلث از دو ثلث و عمو و عمه پدر میت در تقسیم به دستوری که در مساله گذشت رفتار نمایند
- [آیت الله شبیری زنجانی] اگر میّت عمو و عمّه و دایی و خاله نداشته باشد، مقداری که به هر عمو و عمّه میرسد به فرزندان آنان و مقداری که به هر دایی و خاله میرسد به فرزندان آنها داده میشود که در اینجا فرزندان آنان سهم خود را به گونهای تقسیم میکنند که هر مذکّر دو برابر مؤنّث ببرد و اگر فرزندان آنها هم نباشند، وارث میّت عمو و عمّه و دایی و خاله پدر و عمو و عمّه و دایی و خاله مادر او میباشند که 13 مال را عمو و عمّه و دایی و خاله مادر میّت میبرند و23 باقی مانده را عمو و عمّه و دایی و خاله پدر میّت میبرند، نحوه تقسیم مال بین عمو و عمّه و دایی و خاله پدر یا مادر میّت همچون نحوه تقسیم مال بین عمو و عمّه و دایی و خاله خود میّت است که در مسائل گذشته توضیح داده شد.