احکام
احکام شرعی، قوانین دینی هستند که خواست و اراده خداوند را نشان داده و وظیفه عملی انسان را مشخص می‌کنند.
لطفاً احکام نفقه اولاد را بیان فرمایید.
نفقه پسر و دختر و فرزندان آنان هر چه پایین روند بر پدر و پدران او (جد پدری) به ترتیب، هر کدام که نزدیکترند، واجب است، بنابراین پدر برجدّ مقدم است و جد بر پدرِ جد و اگر هیچ یک از اینها نباشند یا نتوانند یا به هرجهت ندهند بر مادر واجب است و اگر مادر مال نداشته باشد یا نباشد یا به هر جهت ندهد، بر پدر مادر و مادر مادر به شرکت و بطور مساوی واجب است، بلی اگر نفقه آنها از هر طریقی ولو توسط یکی از خویشان و فرزندان، تأمین شود، تکلیف به انفاق قهراً ساقط است، البته نفقه اولاد در صورتی واجب است که خودشان مال نداشته و قدرت فعلی بر کسب و کار مناسب نداشته باشند، بنابراین اگر فرزند صغیر از خودش مال دارد، نفقه اش بر کسی واجب نیست، بلکه ولیّ او می تواند از مال خود او مخارج او را تأمین کند، همچنین اگر فرزند بتواند کار کند و از روی تنبلی و راحت طلبی از کار و شغل، سرباز زند، نفقه اش بر کسی واجب نیست.
نفقه پسر و دختر و فرزندان آنان هر چه پایین روند بر پدر و پدران او (جد پدری) به ترتیب، هر کدام که نزدیکترند، واجب است، بنابراین پدر برجدّ مقدم است و جد بر پدرِ جد و اگر هیچ یک از اینها نباشند یا نتوانند یا به هرجهت ندهند بر مادر واجب است و اگر مادر مال نداشته باشد یا نباشد یا به هر جهت ندهد، بر پدر مادر و مادر مادر به شرکت و بطور مساوی واجب است، بلی اگر نفقه آنها از هر طریقی ولو توسط یکی از خویشان و فرزندان، تأمین شود، تکلیف به انفاق قهراً ساقط است، البته نفقه اولاد در صورتی واجب است که خودشان مال نداشته و قدرت فعلی بر کسب و کار مناسب نداشته باشند، بنابراین اگر فرزند صغیر از خودش مال دارد، نفقه اش بر کسی واجب نیست، بلکه ولیّ او می تواند از مال خود او مخارج او را تأمین کند، همچنین اگر فرزند بتواند کار کند و از روی تنبلی و راحت طلبی از کار و شغل، سرباز زند، نفقه اش بر کسی واجب نیست.
پاسخ:
نفقه پسر و دختر و فرزندان آنان هر چه پایین روند بر پدر و پدران او (جد پدری) به ترتیب، هر کدام که نزدیکترند، واجب است، بنابراین پدر برجدّ مقدم است و جد بر پدرِ جد و اگر هیچ یک از اینها نباشند یا نتوانند یا به هرجهت ندهند بر مادر واجب است و اگر مادر مال نداشته باشد یا نباشد یا به هر جهت ندهد، بر پدر مادر و مادر مادر به شرکت و بطور مساوی واجب است، بلی اگر نفقه آنها از هر طریقی ولو توسط یکی از خویشان و فرزندان، تأمین شود، تکلیف به انفاق قهراً ساقط است، البته نفقه اولاد در صورتی واجب است که خودشان مال نداشته و قدرت فعلی بر کسب و کار مناسب نداشته باشند، بنابراین اگر فرزند صغیر از خودش مال دارد، نفقه اش بر کسی واجب نیست، بلکه ولیّ او می تواند از مال خود او مخارج او را تأمین کند، همچنین اگر فرزند بتواند کار کند و از روی تنبلی و راحت طلبی از کار و شغل، سرباز زند، نفقه اش بر کسی واجب نیست.
پرسش‌های مرتبط از این مرجع
- لطفاً احکام مرتد فطری را بیان فرمایید.
- لطفاً احکام مرتد ملی را بیان فرمایید.
- لطفاً بیمه و شرایط و احکام آن را از نظر شرعی بیان فرمایید.
- لطفاً حکم شرعی خروج زوجه دائم، از منزل را بیان کنید و دلیل و فلسفه آن را ذکر فرمایید.
- اگر اولاد قدرت بر کسب و کار داشته باشند و دنبال کار نروند، آیا در این فرض نفقه آنان بر پدر واجب است؟
- نفقه اولاد در صورتی بر پدر واجب است که خودش مال نداشته و قدرت فعلی هم بر کسب و کار نداشته باشد، حال اگر بتواند کار کند ولی مشغول تحصیل علم و دانش شده و از تحصیل نفقه خود بازمانده است، آیا در این صورت هم نفقه او بر پدر واجب است؟
- شخصی چیزی را وقف کرده و تولیت آن را مادام الحیاة برای خود و پس از مرگ برای ارشد اولاد ذکور قرارداده است. واقف یک پسر داشته که بعد از فوت واقف متولی وقف شد و پس از فوت او، پسر دختر واقف (که ذکور ارشد در نسل واقف بوده) متولی وقف شده اینک دختر پسر واقف دارای فرزند ذکور شده و این پسر پس از سالها ادعا می کند تولیت وقف باید با من باشد لطفاً حکم شرعی را بیان فرمایید.
- در صورت مراجعه اقلیّتهای مذهبی به دادگاه اسلامی آیا احکام خود آنها اجرا می شود یا احکام اسلامی؟
- همین زن، در زمان عدّه طلاق، رجوع به یک هزار تومان که بنا شده بود بدهد و نداده، کرده است و شوهر هم رجوع کرده، آیا این رجوع صحیح است یا نه؟ حکم شرعی را بیان فرمایید.
- آیا رفت و آمد و سایر تصرفات آقایان اهل علم به قراء معلوم الحال و استفاده از آبهای انهار، جهت نشر احکام مقدسه اسلام را اجازه می فرمایید یا خیر؟
پرسش‌های مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله بهجت] حکم شرعی کثیر الشک در اصل وضو و ملاک وسواس عمومی و خصوصی را بیان فرمایید.
- [آیت الله بهجت] درباره حکم شرعی زیاده روی در مصرف آب هنگام وضو، راهنمایی فرمایید.
- [آیت الله مکارم شیرازی] اخیرا شرکت و عضویت در شبکه های اجتماعی خیلی رایج شده است؛ لطفا حکم شرعی آن را مرقوم فرمایید؟
- [آیت الله بهجت] حکم شرعی استفاده از نثارهایی را که در مجالس عروسی بر سر عروس می ریزند، بیان فرمایید؟
- [آیت الله اردبیلی] نام سوره و آیاتی را که بر انسان مکلّف واجب کرده تا در احکام دین، تقلید نماید، ذکر فرمایید.
- [سایر] طریقه نامگذاری اولاد را بیان فرمایید.
- [آیت الله مکارم شیرازی] اخیرا در جراید مباحثی در مورد ازدواج سرپرست با فرزند خوانده مطرح شده است؛ مستدعی است نظر شریفتان را در مورد حکم شرعی این ازدواج مرقوم فرمایید؟
- [آیت الله خامنه ای] شهرداری برای استفاده بهینه از زمین، دستور داده است قبرها به صورت دو طبقه ساخته شود. تمنّا می کنیم حکم شرعی آن را بیان فرمایید.
- [آیت الله خامنه ای] آیا تکایایی که به نام حضرت ابوالفضل(علیه السلام) و غیر آن تأسیس می شود، حکم مسجد را دارد؟ لطفاً احکام آن را بیان فرمایید.
- [سایر] احکام و آداب یهودیت در رابطه با احکام زنان، قضاوت، اموات، ارث، احکام ذبح و قربانی را ذکر کنید؟
مسائل مرتبط از این مرجع
- اگر مجتهدی در احکام عبادات اعلم باشد و مجتهد دیگری در احکام معاملات، احتیاط آن است که مکلّف تقلید را تقسیم نماید یعنی در عبادات از اوّلی و در معاملات از دوّمی تقلید نماید.
- خون استحاضه اگر در اول ظهورش از محلّ خودش حرکت کند ولی از بدن خارج نشود بر زن لازم نیست طبق احکام استحاضه عمل کند. امّا اگر خارج شود تا زمانی که در مجرا است هر چند بیرون نیاید واجب است طبق احکام استحاضه عمل کند.
- اگر میت کافر باشد الف: اگر تمام ورثه او هم کافر باشند ورثه طبق احکام ارث از او ارث می برند. ب: اگر بعضی از ورثه او مسلمان باشند و بعضی کافر فقط ورثه مسلمان او ارث میبرند و به ورثه کافر ارث نمیرسد. ج: اگر همه ورثه او مسلمان باشند همه آنها طبق احکام ارث از او ارث میبرند.
- اگر زنی که در حال استحاضه است غسلهای خود را به تفصیلی که در احکام استحاضه گفته شد بجا آورده روزه او صحیح است.
- روزه مستحبی اولاد اگر اسباب اذیت پدر و مادر یا جد به خاطر شفقت بر اولاد شود جایز نیست.
- زنی که یقین دارد شوهرش در سفر مرده اگر بعد از عدّه وفات که مقدار آن در احکام طلاق گفته خواهد شد، شوهر کند و شوهر اول از سفر برگردد باید از شوهر دوّم جدا شود و به شوهر اول حلال است ولی اگر شوهر دوم با او نزدیکی کرده باشد، زن باید عده وطی به شبهه نگهدارد و شوهر دوم باید مهر المثل او را بدهد ولی نفقه زمان عدّه ندارد و بنابر احتیاط به شوهر دوّم نیز حرام ابدی می شود و در مدت عده وطی به شبهه شوهر اول نمی تواند با او همبستر شود.
- ضمانت شرعی با آنچه امروزه عرفاً رایج است تفاوت می کند. در ضمانت شرعی کل بدهی بر عهده ضامن قرار می گیرد و طلبکار حق رجوع به بدهکار اولیه خود را ندارد. اما در ضمانت عرفی رایج، ضامن در طول بدهکار اولیه قرار می گیرد یعنی اگر بدهکار اولیه بدهی خود را نپرداخت ضامن طبق تعهد خود عمل می کند ولی فعلاً احکام ضمانت شرعی بیان می شود.
- مالی را که شوهر برای طلاق مبارات می گیرد، باید بیشتر از مهر نباشد بلکه احتیاط واجب آنستکه کمتر باشد ولی در طلاق خلع اگر بیشتر باشد اشکال ندارد. احکام متفرقه طلاق
- طبقه سوم عبارتند از عمو و عمه و دایی و خاله و فرزندان آنها که اگر از طبقه اول و دوم کسی نباشند اینها از میت بنابر احکام آینده ارث می برند.
- طلاق دادن زنی که در حال نفاس می باشد باطل است و نزدیکی کردن با او حرام می باشد و اگر شوهرش با او نزدیکی کند احتیاط مستحب آن است به دستوری که در احکام حیض گفته شد کفاره بدهد.
مسائل مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله اردبیلی] بر زنی که طلاق رجعی داده شده، احکام همسر شرعی جاری است، بنابر این نفقه و زکات فطره او بر شوهر واجب است و از یکدیگر ارث میبرند و شوهر حق ندارد در عدّه با خواهر او یا زن پنجم ازدواج نماید، ولی در مدّت عدّه طلاق بائن نفقه زن بر شوهر واجب نیست.
- [آیت الله شبیری زنجانی] اگر مرد و زن ندانند که زن در عدّه است، یا ندانند که عقد در حال عدّه باطل است و با یکدیگر ازدواج کنند و بچهای از آنان به دنیا آید، حلالزاده است و تمام احکام اولاد را دارا می‌باشد، همچنین اگر یکی از مرد و زن نداند که زن در عدّه است یا نداند که عقد در حال عدّه باطل است، بین او و بچهای که بدنیا میآید تمام احکام اولاد جاری است، ولی دیگری که میدانسته که زن در عدّه است و عقد در حال عدّه باطل است، از بچه ارث نمیبرد و بچه هم از وی ارث نمیبرد ولی این دو به هم محرمند و احکام محرمیت را دارا میباشند، لذا میتوانند همچون دیگر محرمها به همدیگر نگاه کنند و ازدواج آنها با یکدیگر جایز نیست و همانند دیگر فرزندان حقّ نفقه دارد و در هر دو صورت عقد زن و شوهر باطل است و اگر در حال عدّه نزدیکی شده باشد به یکدیگر حرام ابدی میباشند.
- [آیت الله وحید خراسانی] جایز نیست نطفه مرد اجنبی را به زنی تلقیح نمایند چه عمل تلقیح به وسیله اجنبی انجام شود و یا به وسیله شوهر زن و عمل تلقیح در فرض مذکور هر چند حرام است ولی زنا نیست و اگر زن تلقیح شده بچه دار گردد ان بچه فرزند صاحب نطفه است و تمام احکام اولاد بر او جاری است و زنی هم که به وسیله تلقیح بچه دار شده مادر ان بچه است و احکام اولاد بر او جاری است
- [آیت الله اردبیلی] احکام نفقه زن در مسأله 2880 و بعد از آن گذشت، ولی مخارج دو دسته دیگر در صورتی واجب می‌شود که خود آنها مال و توانایی کسب و کار نداشته باشند و انسان علاوه بر توانایی، نزدیکترین فردی به آنان باشد که نفقه آنان بر وی واجب است و یا به ترتیبی که در مسأله بعد گفته می‌شود نزدیکترین فرد مخارج آنان را ندهد.
- [آیت الله مظاهری] حقّ اولاد بر پدر و مادر، چهار حقّ است: 1 - ختنه کردن او. 2 - تربیت صحیح. 3 - آموختن خواندن و نوشتن و احکام دین به او به اندازهای که مورد احتیاج اوست. 4 - همسر دادن به او در موقع احتیاج.
- [امام خمینی] قانونی که اخیراً به اسم قانون خانواده به امر عمال اجانب برای هدم احکام اسلام و بر هم زدن کانون خانواده مسلمانان از مجلسین غیر قانونی و شرعی رژیم سابق گذشته است، بر خلاف احکام اسلام، و امرکننده و رأیدهندگان از نظر شرع و قانون مجرم هستند، و زنهایی که به استناد آن قانون به امر محکمه طلاق داده میشوند، طلاق آنها باطل و زنهای شوهرداری هستند که اگر شوهر کنند زناکارند. و کسی که دانسته آنها را بگیرد زناکار است، و مستحق حد شرعی، و اولادهای آنها اولاد غیر شرعی، وارث نمیبرند، و سایر احکام اولاد زنا بر آنها جاری است، چه محکمه مستقیماً طلاق بدهد یا امر دهد طلاق دهند، و شوهر را الزام کنند به طلاق.
- [آیت الله جوادی آملی] .بنا بر احتیاط واجب برای یاد دادن احکام واجبِ نماز مزد نگیرند و مسئول اموال بیت المال باید نیاز یاد دهنده احکام واجب نماز را برطرف نماید. دریافت مزد برای یاد دادن احکام مستحبِ نماز, جایز است.
- [آیت الله سیستانی] انسان نمیتواند مخارج کسانی را که مثل اولاد خرجشان بر او واجب است از زکات بدهد ، ولی اگر مخارج آنان را ندهد ، دیگران میتوانند به آنان زکات بدهند ، و اگر متمکن از پرداخت نفقه واجب افراد واجب النفقهاش نباشد و زکات بر او واجب باشد میتواند از زکات نفقه آنها را بدهد .
- [آیت الله مظاهری] کسی که واجب النفقه دیگری است )زن، اولاد، پدر، مادر( نمیتواند از او خمس بگیرد مگر اینکه خمس را برای مخارجی که پرداخت آن بر عهده نفقه دهنده نیست، بگیرد.
- [آیت الله شبیری زنجانی] بر کاسب لازم است احکام خرید و فروش را در موارد محلّ ابتلاء یاد بگیرد، تا در اثر ندانستن احکام، به حرام گرفتار نشود، از حضرت صادق علیهالسلام روایت شده: کسی که میخواهد خرید و فروش کند، باید احکام آن را یاد بگیرد و اگر پیش از یاد گرفتن احکام آن خرید و فروش کند، به واسطه گرفتار شدن معاملههای باطل و شبههناک به هلاکت میافتد.