امور حسبی
امور حسبی به امور دارای مصلحت عمومی گفته می شود. عمده بحث از امور حسبی در بابهای اجتهاد و تقلید، تجارت و قضاء آمده است.
آیا پدر ولایت در امور حسبی محجور را دارد یا ولایت او دارای جواز استیفای منفعت به نفع خود را نیز دارد؟
پدر ولایت بر فرزند دارد و باید سعی نماید که در جلب منفعت فرزند تلاش نماید گرچه اگر برای جلب منفعت خود هم عمل کند ولی باعث متضرّر شدن فرزند نگردد، اشکال ندارد.
پدر ولایت بر فرزند دارد و باید سعی نماید که در جلب منفعت فرزند تلاش نماید گرچه اگر برای جلب منفعت خود هم عمل کند ولی باعث متضرّر شدن فرزند نگردد، اشکال ندارد.
عنوان سوال:
آیا پدر ولایت در امور حسبی محجور را دارد یا ولایت او دارای جواز استیفای منفعت به نفع خود را نیز دارد؟
پاسخ:
پدر ولایت بر فرزند دارد و باید سعی نماید که در جلب منفعت فرزند تلاش نماید گرچه اگر برای جلب منفعت خود هم عمل کند ولی باعث متضرّر شدن فرزند نگردد، اشکال ندارد.
پرسش‌های مرتبط از این مرجع
- آیا در چیزی که وقف می‌شود لازم است در حین وقف کردن دارای منفعت باشد یا خیر؟
- آیا حاکم شرع در صورتی که پدر و جدّ مرده باشند یا زندهاند امّا در دسترس نیستند، ولایت دارد؟
- تشریح کالبد شکافی امروزه یکی از رشتههای پزشکی است که در دنیا دارای اهمیت فراوانی است و مراکز مهمّ علمی و پژوهشی در این زمینه مشغول فعالیّت هستند که عمدتابه اثبات نسب، و قصد کشف جرم و هر هدف عقلائی دیگر یا صرفابه قصد آموزشهای پزشکی اجسادی را کالبد شکافی مینمایند لطفانظر مبارک را در جواز و عدم جواز بیان فرمائید؟
- پدر و برادرمان در زیر آوار جان سپردند وضعیت ارث آنها چگونه است، لازم به توضیح است که هم پدر و هم برادرمان دارای فرزند هستند؟
- در صورتی که مقتول دارای ورثه صغیر و کبیر باشد، اگر ورثه کبیر خواهان قصاص بودند ولی برای استیفای قصاص قدرت تأمین سهم صغیر را نداشتند، آیا میتوان قاتل را تا زمان بلوغ صغیر (اگرچه در مدّت طولانی) در زندان نگه داشت؟ در صورت مثبت بودن جواب، آیا تحمّل سالهای متمادی در زندان (مثلا14 سال برای بلوغ فرزند صغیر مقتول) و بعد، اجرای حکم قصاص از مصادیق تحمیل دو جریمه به خاطر یک جرم نیست؟
- الف - هرگاه جدایی فرزند از مادر یا خواهر و برادرش به سلامت روانی طرفین بالاخصّ کودک لطمه وارد کند (یعنی مشقّت غیر قابل تحمّل برای طرفین ایجاد گردد) آیا میتوان حضانت طفل را تا رسیدن به سنّ بلوغ یا رشد به یکی از والدین واگذار کرد؟ ب - آیا دادگاه میتواند با توجّه به شرایط خاصّ والدین و حفظ مصالح طفل بدون در نظر گرفتن سنّ طفل (2 و 7 سال) او را به پدر و یا مادر واگذار کند؟ ج - پس از رسیدن اطفال به سنّ بلوغ یا رشد آیا پدر و مادر در رابطه با حضانت او تکلیف دارند؟ د - هرگاه بستگان محجور از قبول قیمومیّت محجور امتناع کنند آیا میتوان آنان را ملزم به قبول این مسئولیت کرد؟
- تصاویر و وسایلی که منافی عفت عمومی باشد آوردن آنها به مدرسه چه صورت دارد و در صورتی که اینگونه وسایل خرید و فروش شود و دارای مالیّت باشد آیا پاره کردن و از بین بردن آنها جایز است (در صورت عدم جواز چطور عمل شود)؟
- جهیزیّه دختری که شوهر کرده، پس از مرگ دختر از آنِ کیست بر فرض این که دارای اولاد از همسرش میباشد آیا از آنِ ورثه است یا از آنِ پدر و مادر؟
- در صورتی که خرید منزل مسکونی مطابق شأن از وجوهی باشد که به انحاء مختلف کلاهبرداری، قرض و غیره از مردم گرفته شده و یا اینکه آن وجوه به صورت ودیعه نزد او بوده بفرمائید: الف - آیا منزل مسکونی مطابق با شأن مطلقااز جمله مستثنیات دین محسوب می‌شود؟ ب - در صورتی که خرید خانه به قصد فرار از دین یا به قصد عدم ردّ وجوه متعلّق به دیگران باشد اصل معامله چه حکمی دارد؟ ج - در صورت صحّت معامله مذکور، آیا میتوان آن را به نفع طلبکاران به فروش رساند؟ د - آیا بین صورتی که شخص از ابتدا به قصد خرید واحد مسکونی اقدام به اخذ وجوه تحت عناوین مختلف نموده با صورتی که بعد از اخذ وجوه و به قصد فرار از دین اقدام کرده تفاوتی وجود دارد؟ ه - هرگاه طلب مزبور مهریّه زوجه باشد آیا مشارالیها میتواند منزل مسکونی را جهت استیفای حقّ خود توقیف کند؟
- شخصی دارای یک پسر است، وصیّت کرده منزل متعلّق به اوست و تا مادر زنده است همراه او باشد و از طرفی خواهران نیز شهادت میدهند که پدرشان میگفت منزل متعلّق به پسر است، آیا خانه جز اموال پسر است یا این که باید جز ثلث اموال پدر حساب کرد؟
پرسش‌های مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله نوری همدانی] آیا ولیّ محجور میتواند از اموال وی به نفع خود استیفای منفعت کند؟
- [سایر] در نظام ولایت فقیه، آیا مردم در حوزه امور عمومی، «محجور»هستند و هر گونه تصرف آنان، محتاج اجازه قبلی یا تنفیذ بعدی ولیّ فقیه است؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] آیا قیم پدری که محجور است ،میتواند از طرف پدر به فرزندان آن پدر، قرض ربوی بدهد؟
- [سایر] ولایت تکوینی دارای چه نتایجی است ؟
- [سایر] آیا ولی فقیه در خارج از مرزها نیز دارای ولایت است ؟
- [آیت الله جوادی آملی] آیا در عدم جواز نگاه و لمس فرقی بین اعضای ظاهر و دارای پوشش بدن میباشد؟
- [سایر] آیا میشه گفت که ولی فقیه دارای عصمت است؟
- [آیت الله نوری همدانی] آیا اجرت المثل متعلّق به محجور، مثلاً دستمزد کارش، را میتوان بعد از فوت پدر یا ولی از ترکه متوفّی از سایر ورّاث مطالبه نمود؟
- [آیت الله خوئی] خرید و فروش رادیو در صورتی که منفعت محلله و محرمه دارد جایز است یا خیر؟ و در صورت جواز، خمس آن واجب است یا خیر؟
- [آیت الله خوئی] خرید و فروش رادیو در صورتی که منفعت محلله و محرمه دارد جایز است یا خیر؟ و در صورت جواز، خمس آن واجب است یا خیر؟
مسائل مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله اردبیلی] ولایت پدر و جدّ پدری بر شخص دیوانه و سفیه در صورتی است که دیوانگی و سفاهت او قبل از بلوغ پیدا شده باشد، پس اگر بعد از بلوغ عارض شود، ولایت آنان با حاکم شرع است.
- [آیت الله اردبیلی] کالایی که فروخته می‌شود و چیزی که به عنوان بهای آن گرفته می‌شود چهار شرط دارد: اوّل:مقدار آن با وزن یا پیمانه یا شماره و مانند اینها معلوم باشد.دوم:بتوانند آن را تحویل دهند، بنابراین فروختن اسبی که فرار کرده صحیح نیست.سوم: آن ویژگیهایی از کالا که به واسطه آنها میل مردم به کالا و بهای آن تفاوت میکند، تعیین گردد.چهارم:بنابر احتیاط خودِ کالا را بفروشد نه منفعت آن را، اگرچه جواز فروش منفعت خالی از قوت نیست؛ پس اگر مثلاً منفعت یک ساله خانه را بفروشد صحیح است و چنانچه خریدار به جای پول، منفعت مِلک خود را بدهد، مثلاً فرشی را از کسی بخرد و عوض آن منفعت یک ساله ملک خود را به او واگذار کند، اشکال ندارد و همچنین خرید و فروش حقوقی که قابل نقل و انتقال و معاوضه میباشند، مانند حق تألیف، جایز است و احکام اینها در مسائل آینده گفته خواهد شد.
- [آیت الله اردبیلی] ولایت پدر و جدّ پدری قابل انتقال به دیگری نیست؛ ولی آنان در صورت وجود مصلحت میتوانند دیگری را وکیل خود نمایند.
- [آیت الله جوادی آملی] .منفعت مال مورد اجاره باید حلال باشد، پس اجاره دادن مکان یا اجیر شدن شخص برای نگهداری شراب، ابزار قمار و مانند آن باطل است; همچنین باید دارای خصوصیّتهای زیر باشد. یکم: پول دادن برای آن بیهوده نباشد، از اینرو اجاره سَفَهی باطل است, هرچند اجاره دهنده و اجاره کننده سفیه نباشند. دوم: چیزی که دارای چند منفعت است, اگر همه یا برخی از آن منافع مورد اجاره است, در هر دو صورت, باید معیّن شود. سوم: مدت اجاره, مانند کیفیت بهرهوری تعیین شود، بنابراین صِرف معیّن کردن دوختن لباس بدون معلوم نمودن زمان آن, کافی نیست.
- [آیت الله سیستانی] انسان میتواند برای رفتن به حج و زیارت و مانند اینها از سهم سبیل اللّه زکات بگیرد ، اگر چه فقیر نباشد ، یا اینکه به مقدار خرج سالش زکات گرفته باشد ، ولی این در صورتی است که رفتن او به حج یا زیارت و مانند اینها دارای منفعت عامه باشد ، و بنابر احتیاط از حاکم شرع برای صرف زکات در آن اذن بگیرد .
- [آیت الله مظاهری] فروشنده و خریدار باید دارای پنج چیز شرط باشند: اوّل: رشید باشند یعنی سفیه نباشند (سفیه کسی است که تشخیص نفع و ضرر در معاملات را نمیدهد). دوّم: حاکم شرع آنان را از تصرّف در اموالشان جلوگیری نکرده باشد. سوم: قصد خرید و فروش داشته باشند پس اگر مثلاً به شوخی بگوید مال خود را فروختم معامله باطل است. چهارم: راضی به معامله باشند پس اگر کسی آنها را مجبور کرده باشد یا از جهت دیگری رضایت نداشته باشند معامله باطل است. پنجم: جنس و عوضی را که میدهند مالک باشند یا مثل پدر و جدّ صغیر یا وکیل اختیار مال در دست آنان باشد، و احکام اینها در مسایل آینده میآید.
- [آیت الله بهجت] خرید و فروش رادیو و تلویزیون، که دارای منافع حلال و حرام است، به قصد منفعت حلال مانعی ندارد؛ و همچنین است استفاده از آن در جهت حلال، ولی بههیچوجه نباید از آن استفاده حرام بکنند، و نیز باید در دسترس کسی که استفاده حرام میکند قرار ندهند.
- [آیت الله بهجت] اگر امام یا مأموم بخواهد نمازی را که به جماعت خوانده دوباره با جماعت بخواند، جواز جماعت محل تأمل است ولی در صورتی که جماعت دوم دارای مزایایی باشد که در شرع رجحان داشته باشد و کسی بخواهد به امید مطلوب بودن دو مرتبه نمازش را به جماعت بخواند، بنا بر اظهر جایز است.
- [آیت الله اردبیلی] چنانچه خود بچّه دارای اموالی باشد، پدر میتواند اجرت کسی را که به بچّه شیر میدهد، از اموال او بردارد و اگر بچّه اموالی نداشته باشد، بر پدر واجب است که اجرت او را از مال خود بپردازد و اگر پدر نیز نتواند اجرت را بپردازد، چنانچه پدر بزرگ پدری داشته باشد و وی بتواند اجرت را بدهد، بنابر احتیاط واجب باید بپردازد وگرنه بر مادر واجب است که بدون اجرت به بچّه شیر بدهد.
- [آیت الله بهجت] اگر چیزی را غصب کند که باقی ماندن آن چیز با آن شکل حرام است ، مثل بُت و صلیب و آلات لهو که شکستن آنها واجب است. پس اگر غاصب آن را خراب کند، باید اصل موادّ آنها را به صاحبش بدهد و مزد ساخت آن به عهده او نیست، ولی اگر آن چیز منفعت حلالی هم داشته، مثل ظروف طلا و نقره ( بنا بر جواز نگاه داشتن آنها ) پس بی وجه نیست که مزد ساخت آن را هم ضامن باشد .