1- در آیات متعددی از قرآن کریم آمده است که برای بهشت و جهنم دربهائی وجود دارد از جمله در این دو آیه:
(وَ سِیقَ الَّذِینَ کَفَرُواْ إِلیَ جَهَنَّمَ زُمَرًا حَتیَّ إِذَا جَاءُوهَا فُتِحَتْ أَبْوَابُهَا؛[زمر/71] و کسانی که کافر شدند گروه گروه به سوی جهنم رانده می شوند وقتی به دوزخ رسیدند دربهای آن گشوده می شود)
(وَ سِیقَ الَّذِینَ اتَّقَوْاْ رَبهَّمْ إِلیَ الْجَنَّةِ زُمَرًا حَتیَّ إِذَا جَاءُوهَا وَ فُتِحَتْ أَبْوَابُهَا؛[زمر/73] و کسانی که تقوای الهی پیشه کردند گروه گروه به سوی بهشت برده می شوند و هنگامی که به آن می رسند دربهای بهشت گشوده می شود)
اما در خصوص تعداد این دربها قرآن کریم درباره بهشت ساکت است ولی در مورد جهنم در یک آیه آمده است که دارای هفت درب است: (وَ إِنَّ جَهَنَّمَ لَمَوْعِدُهُمْ أَجْمَعِینَ * لهَا سَبْعَةُ أَبْوَابٍ لِّکلُ‌ِّ بَابٍ مِّنهْمْ جُزْءٌ مَّقْسُوم؛[حجر، آیات 43 و 44] و دوزخ میعادگاه همه آنهاست هفت درب دارد و برای هر دربی گروه معینی از آنها تقسیم شده اند).
2- وجود دربهای متعدد برای بهشت و جهنم به دلیل مراتب افراد و تفاوت اعمال آن هاست. مثلا درباره منافقان آمده است که آنان در پائین ترین درکات دوزخ قرار دارند: (إِنَّ المْنَافِقِینَ فیِ الدَّرْکِ الْأَسْفَلِ مِنَ النَّارِ)[نساء، آیه 145][1] و نیز درباره مؤمنان قرآن می فرماید هر عمل نیکی که از آن سر می زند به یکی از دربها و درجه های بهشت راه می یابند به عنوان نمونه به هشت عامل ورود به بهشت در سوره رعد اشاره فرموده است که عبارتند از رعایت عهد و پیمان، صله ارحام، خوف الهی، ترس از بد عاقبتی، صبر در راه خدا، بر پا داشتن نماز، انفاق کردن و بدی را با خوبی پاسخ گفتن.[2]
3- مطابق برخی آیات و روایات هر یک از این دربهای بهشت و جهنم به اسمی خوانده می شوند. مثلا حضرت رسول -صلی الله علیه و آله- فرمود: یکی از دربهای بهشت (ریان) (به معنی شاداب، سیراب) نام دارد که فقط روزه داران از آن وارد می شوند.[3] درب دیگر (معروف) نام دارد که اهل معروف و کارهای خیر از آن وارد می شوند. درب دیگر (صبر) است و نیز درب دیگر آن (شکر) است. درب دیگر بهشتی (بلا) نام دارد و درب دیگر آن (اعظم) است که مخصوص پارسایان و پرهیزکاران است.[4]
و نیز در بیانی امام محمد باقر -علیه السلام- نامهای دربهای جهنم را چنین بازگو می فرماید:
1- در اعلی جهنم جهیم نام دارد.
2- لظی (پوست بدنت و صورت را می برد).
3- سقر (آتش داغ).
4- حطمه (آتش افروخته).
5- هاویه (آتش سوزان).
6- سعیر (سوزان).
7- جهنم.[5]
4- همان طو ر که اشاره شد جهنم دارای هفت درب بوده و مطابق روایات[6] بهشت دارای هشت درب می باشد این تفاوت بیانگر آن است که راههای نیل به بهشت بیش از جهنم است زیرا رحمت خداوند بر غضبش پیشی دارد (یا من سبقت رحمته غضبه)(دعای جوشن کبیر)
5- نکته آخر، اسامی دربهای جهنم و بهشت منحصر به آنجه ذکر شد نیست بلکه اسمهای دیگری نیز گفته اند و حتی این که کدام درب از بهشت و یا جهنم مخصوص چه افراد یا گروهی است یاد شده است.
برای مطالعه بیشتر ر.ک: خصال صدوق 2، باب السبعه، ص361، و باب الثمانیه ص408.
[1]. برای آگاهی بیشتر ر.ک: المیزان، ج12، ص170-تفسیر نمونه، ج10، ص 194 و 195 و ج11، ص74.
[2]. رعد، آیات 20-23؛ برای آگاهی بیشتر ر.ک: تفسیر نمونه ج10 ص194 و 195.
[3]. معانی الأخبار، ص: 409.
[4]. میزان الحکمه ج1 ص 431 ح2595.
[5]. همان ص471 ح2904؛ لازم به ذکر است که تمام این اسامی به ترتیب در سوره های مائده آیه 10 و معراج آیه 15 و مدثر آیه 42 و همزه آیه 5 و قارعه آیه 9 و
حج آیه 4 و مانند آن آمده است.
[6]. خصال صدوق ج2 ص408 باب الثمانیه ح6.
