جهنمیان
کسانی که اعمال بد آنها از اعمال نیکشان بیشتر است، پس از مرگ به جهنم (جهنم) می‌روند و کیفر می‌بینند. [۱]
مضمون حدیثی که بهشتیان هم اکنون در بهشت اند و جهنمیان نیز هم اکنون در جهنم هستند ، چیست؟
قبل از هر چیز باید دانست که بهشت و جهنم هم اکنون وجود دارند: کسی از امام رضا(ع) سوال می کند که : ای پسر رسول خدا پس خبر ده مرا از بهشت و جهنم آیا آن دو اکنون آفریده شده و موجودند؟ فرمود: آری، همانا رسول خدا (ص) داخل بهشت شد و جهنم را دید زمانی که (شب معراج) بسوی آسمان، بالا برده شد، (راوی) گفت پس عرض کردم همانا طایفه‌‌ای میگویند بهشت و جهنم اکنون در تقدیر خدایند و خلق نشده‌‌اند، حضرت فرمود: ایشان از ما نیستند، و ما از ایشان نیستیم، کسی که خلقت بهشت و جهنم را انکار کند بتحقیق پیغمبر اکرم (ص) را تکذیب نموده و ما را دروغگو پنداشته و از دوستی ما بهره‌‌ای ندارد و در آتش جهنم همیشه خواهد بود، خداوند با عزت و جلال فرموده: هذِهِ جَهَنَّمُ الَّتِی یُکَذِّبُ بِهَا الْمُجْرِمُونَ، یَطُوفُونَ بَیْنَها وَ بَیْنَ حَمِیمٍ آنٍ، و پیغمبر اکرم (ص) فرمود: هنگامی که بالا برده شدم بآسمان جبرئیل (ع) دست مرا گرفت و مرا داخل بهشت نمود و از خرمای تازه آن بمن داد و خوردم و آن خرما مبدل بنطفه شد در پشت من، پس چون بزمین فرود آمدم با خدیجه همبستر شدم و او بفاطمه حامله شد پس فاطمه حوراء انسیه (حور العین بشری) است که هر وقت مشتاق بوی بهشت میشوم بوی دخترم فاطمه را می‌‌بویم.[1] در روایت دیگری پیامبر اکرم(صلی الله علیه وآله) می فرماید: مَکْتُوبٌ عَلی بابِ الْجَنَّةِ، لا اِلهَ اِلاّ اللّهُ، مُحَمَّدٌ رَسُولُ اللّهِ، عَلیٌّ اَخُو رَسُولِ اللّهِ قَبْلَ اَنْ یَخْلُقَ اللّهُ السَّموتِ وَ الاَرْضَ بِاَلْفَیْ عام؛ بر در بهشت، دو هزار سال قبل از این که خداوند آسمان ها و زمین را بیافریند، نوشته شده، لااله الاّ اللّه محمد رسول اللّه، علیّ اخو رسول اللّه.[2] اما اینکه انسان ها هم اکنون در بهشت و جهنم باشند، در صورتی که منظور مردگان باشد، باید گفت که قبل از برپایی قیامت، هر کس مقداری از نتایج اعمال خویش را می بیند. برای نیکوکاران تنعم و نعمت برقرار است و کفار و آلودگان نیز دچار عذاب ها و سختی هایی می شوند. که این بهشت و جهنم، بهشت و جهنم برزخی است: وَ مِنْ وَرائِهِمْ بَرْزَخٌ إِلی یَوْمِ یُبْعَثُونَ؛[مومنون/100] پیش رویشان برزخی است تا روزی که برانگیخته میشوند. و شروع بهشت و جهنم برزخی، با مرگ و ورود به قبر است: قال رسول الله (ص): الْقَبْرُ رَوْضَةٌ مِنْ رِیَاضِ الْجَنَّةِ أَوْ حُفْرَةٌ مِنْ حُفَرِ النِّیرَان؛[3] پیامبر (ص) فرمودند: قبر باغی از باغ های بهشت است یا گودال از گودال های آتش. اما اگر منظور از حضور در بهشت و جهنم برای زندگان باشد، همچنان که در روایت ذیل دیده می شود، باید گفت منظور از این حضور، حتمی بودن و نزدیک بودن بهشت برای بهشتیان و جهنم برای جهنمیان است. رسول خدا صلّی اللَّه علیه و آله پس از اداء نماز صبح جوانی را از انصار در مسجد مشاهده نمود که از بیخوابی سرش بی‌اختیار پائین می‌آید چهره زرد و بدن لاغر و ضعیف او از شب زنده داری حکایت میکرد و چشمانش در کاسه سرش فرو رفته و گود شده. حضرت فرمود: فلانی حالت چگونه است؟ عرض کرد (بحمد اللَّه) دارای حالت یقینم. حضرت فرمود هر چیزی اثر و نشانه‌ای دارد اثر و حقیقت یقین تو چیست؟ عرض کرد همین یقین است که مرا در حزن و اندوه قرار داده و شبهای مرا بیدار و در روزهای گرم به گرسنگی و روزه واداشته است و در نتیجه آن دنیا و تمام تعلقات دنیوی در نظر من ناچیز و بی‌ارزش شده گویا من دارم عرش پروردگار را می‌بینم که برای حساب و بررسی اعمال نصب شده و مردم برای حساب همگی جمع گشته و من هم در میان آنان‌هستم و گویا اهل بهشت در نعمت بهشتی می‌بینم در حالی که بر تختهای بهشتی برقرار و به بالشها تکیه داده و با یک دیگر در انس و الفت هستند و از طرف دیگر گویا دوزخیان را با ضجه و فریاد در عذاب الهی مشاهده مینمایم و گویا صدای غرش شعله آتش الان در اعماق گوش من است.[4] [1]. طرائف الحکم یا اندرزهای ممتاز ،ترجمه ج،2 ص12. [2]. بحار الانوار، ج 8، ص 131. [3]. بحار الأنوار ، ج58،ص 7. [4]. بحار الأنوار ، ج67، ص: 174.
قبل از هر چیز باید دانست که بهشت و جهنم هم اکنون وجود دارند: کسی از امام رضا(ع) سوال می کند که : ای پسر رسول خدا پس خبر ده مرا از بهشت و جهنم آیا آن دو اکنون آفریده شده و موجودند؟ فرمود: آری، همانا رسول خدا (ص) داخل بهشت شد و جهنم را دید زمانی که (شب معراج) بسوی آسمان، بالا برده شد، (راوی) گفت پس عرض کردم همانا طایفه‌‌ای میگویند بهشت و جهنم اکنون در تقدیر خدایند و خلق نشده‌‌اند، حضرت فرمود: ایشان از ما نیستند، و ما از ایشان نیستیم، کسی که خلقت بهشت و جهنم را انکار کند بتحقیق پیغمبر اکرم (ص) را تکذیب نموده و ما را دروغگو پنداشته و از دوستی ما بهره‌‌ای ندارد و در آتش جهنم همیشه خواهد بود، خداوند با عزت و جلال فرموده: هذِهِ جَهَنَّمُ الَّتِی یُکَذِّبُ بِهَا الْمُجْرِمُونَ، یَطُوفُونَ بَیْنَها وَ بَیْنَ حَمِیمٍ آنٍ، و پیغمبر اکرم (ص) فرمود: هنگامی که بالا برده شدم بآسمان جبرئیل (ع) دست مرا گرفت و مرا داخل بهشت نمود و از خرمای تازه آن بمن داد و خوردم و آن خرما مبدل بنطفه شد در پشت من، پس چون بزمین فرود آمدم با خدیجه همبستر شدم و او بفاطمه حامله شد پس فاطمه حوراء انسیه (حور العین بشری) است که هر وقت مشتاق بوی بهشت میشوم بوی دخترم فاطمه را می‌‌بویم.[1] در روایت دیگری پیامبر اکرم(صلی الله علیه وآله) می فرماید: مَکْتُوبٌ عَلی بابِ الْجَنَّةِ، لا اِلهَ اِلاّ اللّهُ، مُحَمَّدٌ رَسُولُ اللّهِ، عَلیٌّ اَخُو رَسُولِ اللّهِ قَبْلَ اَنْ یَخْلُقَ اللّهُ السَّموتِ وَ الاَرْضَ بِاَلْفَیْ عام؛ بر در بهشت، دو هزار سال قبل از این که خداوند آسمان ها و زمین را بیافریند، نوشته شده، لااله الاّ اللّه محمد رسول اللّه، علیّ اخو رسول اللّه.[2] اما اینکه انسان ها هم اکنون در بهشت و جهنم باشند، در صورتی که منظور مردگان باشد، باید گفت که قبل از برپایی قیامت، هر کس مقداری از نتایج اعمال خویش را می بیند. برای نیکوکاران تنعم و نعمت برقرار است و کفار و آلودگان نیز دچار عذاب ها و سختی هایی می شوند. که این بهشت و جهنم، بهشت و جهنم برزخی است: وَ مِنْ وَرائِهِمْ بَرْزَخٌ إِلی یَوْمِ یُبْعَثُونَ؛[مومنون/100] پیش رویشان برزخی است تا روزی که برانگیخته میشوند. و شروع بهشت و جهنم برزخی، با مرگ و ورود به قبر است: قال رسول الله (ص): الْقَبْرُ رَوْضَةٌ مِنْ رِیَاضِ الْجَنَّةِ أَوْ حُفْرَةٌ مِنْ حُفَرِ النِّیرَان؛[3] پیامبر (ص) فرمودند: قبر باغی از باغ های بهشت است یا گودال از گودال های آتش. اما اگر منظور از حضور در بهشت و جهنم برای زندگان باشد، همچنان که در روایت ذیل دیده می شود، باید گفت منظور از این حضور، حتمی بودن و نزدیک بودن بهشت برای بهشتیان و جهنم برای جهنمیان است. رسول خدا صلّی اللَّه علیه و آله پس از اداء نماز صبح جوانی را از انصار در مسجد مشاهده نمود که از بیخوابی سرش بی‌اختیار پائین می‌آید چهره زرد و بدن لاغر و ضعیف او از شب زنده داری حکایت میکرد و چشمانش در کاسه سرش فرو رفته و گود شده. حضرت فرمود: فلانی حالت چگونه است؟ عرض کرد (بحمد اللَّه) دارای حالت یقینم. حضرت فرمود هر چیزی اثر و نشانه‌ای دارد اثر و حقیقت یقین تو چیست؟ عرض کرد همین یقین است که مرا در حزن و اندوه قرار داده و شبهای مرا بیدار و در روزهای گرم به گرسنگی و روزه واداشته است و در نتیجه آن دنیا و تمام تعلقات دنیوی در نظر من ناچیز و بی‌ارزش شده گویا من دارم عرش پروردگار را می‌بینم که برای حساب و بررسی اعمال نصب شده و مردم برای حساب همگی جمع گشته و من هم در میان آنان‌هستم و گویا اهل بهشت در نعمت بهشتی می‌بینم در حالی که بر تختهای بهشتی برقرار و به بالشها تکیه داده و با یک دیگر در انس و الفت هستند و از طرف دیگر گویا دوزخیان را با ضجه و فریاد در عذاب الهی مشاهده مینمایم و گویا صدای غرش شعله آتش الان در اعماق گوش من است.[4] [1]. طرائف الحکم یا اندرزهای ممتاز ،ترجمه ج،2 ص12. [2]. بحار الانوار، ج 8، ص 131. [3]. بحار الأنوار ، ج58،ص 7. [4]. بحار الأنوار ، ج67، ص: 174.
عنوان سوال:
مضمون حدیثی که بهشتیان هم اکنون در بهشت اند و جهنمیان نیز هم اکنون در جهنم هستند ، چیست؟
پاسخ:
قبل از هر چیز باید دانست که بهشت و جهنم هم اکنون وجود دارند:
کسی از امام رضا(ع) سوال می کند که : ای پسر رسول خدا پس خبر ده مرا از بهشت و جهنم آیا آن دو اکنون آفریده شده و موجودند؟ فرمود: آری، همانا رسول خدا (ص) داخل بهشت شد و جهنم را دید زمانی که (شب معراج) بسوی آسمان، بالا برده شد، (راوی) گفت پس عرض کردم همانا طایفه‌‌ای میگویند بهشت و جهنم اکنون در تقدیر خدایند و خلق نشده‌‌اند، حضرت فرمود: ایشان از ما نیستند، و ما از ایشان نیستیم، کسی که خلقت بهشت و جهنم را انکار کند بتحقیق پیغمبر اکرم (ص) را تکذیب نموده و ما را دروغگو پنداشته و از دوستی ما بهره‌‌ای ندارد و در آتش جهنم همیشه خواهد بود، خداوند با عزت و جلال فرموده: هذِهِ جَهَنَّمُ الَّتِی یُکَذِّبُ بِهَا الْمُجْرِمُونَ، یَطُوفُونَ بَیْنَها وَ بَیْنَ حَمِیمٍ آنٍ، و پیغمبر اکرم (ص) فرمود: هنگامی که بالا برده شدم بآسمان جبرئیل (ع) دست مرا گرفت و مرا داخل بهشت نمود و از خرمای تازه آن بمن داد و خوردم و آن خرما مبدل بنطفه شد در پشت من، پس چون بزمین فرود آمدم با خدیجه همبستر شدم و او بفاطمه حامله شد پس فاطمه حوراء انسیه (حور العین بشری) است که هر وقت مشتاق بوی بهشت میشوم بوی دخترم فاطمه را می‌‌بویم.[1]
در روایت دیگری پیامبر اکرم(صلی الله علیه وآله) می فرماید: مَکْتُوبٌ عَلی بابِ الْجَنَّةِ، لا اِلهَ اِلاّ اللّهُ، مُحَمَّدٌ رَسُولُ اللّهِ، عَلیٌّ اَخُو رَسُولِ اللّهِ قَبْلَ اَنْ یَخْلُقَ اللّهُ السَّموتِ وَ الاَرْضَ بِاَلْفَیْ عام؛ بر در بهشت، دو هزار سال قبل از این که خداوند آسمان ها و زمین را بیافریند، نوشته شده، لااله الاّ اللّه محمد رسول اللّه، علیّ اخو رسول اللّه.[2]
اما اینکه انسان ها هم اکنون در بهشت و جهنم باشند، در صورتی که منظور مردگان باشد، باید گفت که قبل از برپایی قیامت، هر کس مقداری از نتایج اعمال خویش را می بیند. برای نیکوکاران تنعم و نعمت برقرار است و کفار و آلودگان نیز دچار عذاب ها و سختی هایی می شوند. که این بهشت و جهنم، بهشت و جهنم برزخی است:
وَ مِنْ وَرائِهِمْ بَرْزَخٌ إِلی یَوْمِ یُبْعَثُونَ؛[مومنون/100] پیش رویشان برزخی است تا روزی که برانگیخته میشوند.
و شروع بهشت و جهنم برزخی، با مرگ و ورود به قبر است:
قال رسول الله (ص): الْقَبْرُ رَوْضَةٌ مِنْ رِیَاضِ الْجَنَّةِ أَوْ حُفْرَةٌ مِنْ حُفَرِ النِّیرَان؛[3] پیامبر (ص) فرمودند: قبر باغی از باغ های بهشت است یا گودال از گودال های آتش.
اما اگر منظور از حضور در بهشت و جهنم برای زندگان باشد، همچنان که در روایت ذیل دیده می شود، باید گفت منظور از این حضور، حتمی بودن و نزدیک بودن بهشت برای بهشتیان و جهنم برای جهنمیان است.
رسول خدا صلّی اللَّه علیه و آله پس از اداء نماز صبح جوانی را از انصار در مسجد مشاهده نمود که از بیخوابی سرش بی‌اختیار پائین می‌آید چهره زرد و بدن لاغر و ضعیف او از شب زنده داری حکایت میکرد و چشمانش در کاسه سرش فرو رفته و گود شده. حضرت فرمود: فلانی حالت چگونه است؟ عرض کرد (بحمد اللَّه) دارای حالت یقینم.
حضرت فرمود هر چیزی اثر و نشانه‌ای دارد اثر و حقیقت یقین تو چیست؟
عرض کرد همین یقین است که مرا در حزن و اندوه قرار داده و شبهای مرا بیدار و در روزهای گرم به گرسنگی و روزه واداشته است و در نتیجه آن دنیا و تمام تعلقات دنیوی در نظر من ناچیز و بی‌ارزش شده گویا من دارم عرش پروردگار را می‌بینم که برای حساب و بررسی اعمال نصب شده و مردم برای حساب همگی جمع گشته و من هم در میان آنان‌هستم و گویا اهل بهشت در نعمت بهشتی می‌بینم در حالی که بر تختهای بهشتی برقرار و به بالشها تکیه داده و با یک دیگر در انس و الفت هستند و از طرف دیگر گویا دوزخیان را با ضجه و فریاد در عذاب الهی مشاهده مینمایم و گویا صدای غرش شعله آتش الان در اعماق گوش من است.[4]
[1]. طرائف الحکم یا اندرزهای ممتاز ،ترجمه ج،2 ص12.
[2]. بحار الانوار، ج 8، ص 131.
[3]. بحار الأنوار ، ج58،ص 7.
[4]. بحار الأنوار ، ج67، ص: 174.
- [سایر] چرا از نظر قرآن جهنمیان همیشه در جهنم می مانند؟
- [سایر] آیا بهشت برای بهشتیان ملالت آور نیست؟
- [سایر] آیا جهنم واژه ای فارسی بوده و جهنمیان به این زبان سخن می گویند؟
- [سایر] چرا زبان "بهشت" عربی است؟ همچنین حدیثی را مطالعه کردم که بیان می داشت "جهنم" به زبان فارسی است؟ آیا افرادی که در جهنم ساکن می باشند فارسی صحبت می کنند؟
- [سایر] از دیدگاه قرآن ویژگی های بهشت و بهشتیان، چیست؟
- [سایر] آیا در بهشت نیز قبلهای وجود دارد که بهشتیان به یک سمت بایستند؟
- [سایر] بهشتیان در بهشت چه می کنند؟ اوقاتشان را چگونه سپری می کنند؟
- [سایر] چطور می‌توان به کسی که تازه میخواهد مسلمان شود آدرس بهشت و جهنم را داد؟ جای بهشت و جهنم کجاست؟
- [سایر] آیا حدیثی به این مضمون داریم که «هدیه، باعث کور شدن چشم قاضی میشود»؟
- [سایر] بهشت کجاست ؟ آیا بهشت و دوزخ در همین دنیاست ؟
- [آیت الله جوادی آملی] .مستحب است نمازگزار پس از نماز در حالی که رو به قبله و با طهارت است, به ذکر، دعا، تلاوت و مانند آن که وارد شده, اشتغال داشته باشد. کار نیک, مانند تفکّر در عظمت خدا و گریه هراس از دوزخ یا شوق به بهشت یا اشتیاق به لقای الهی, از نمونههای خوبِ تعقیب نماز است. از بهترین ذکر تعقیبی، تسبیح حضرت زهرا(س) است و آن به این ترتیب است: سی و چهار بار (اللّه اکبر), سی و سه بار (الحمد للّه) و سی و سه بار (سبحان اللّه), هرچند تقدیم (سبحان اللّه) بر (الحمد للّه) صحیح است؛ لیکن اَولی تقدیم (الحمد للّه) بر (سبحان اللّه) است.
- [آیت الله مکارم شیرازی] ربنا آتنا فی الدنْیا حسنةً و فی الاْخرة حسنةً و قنا عذاب النار: خداوندا در دنیا و درسرای دیگر به ما نیکی مرحمت فرما و ما را از عذاب دوزخ نگاه دار!
- [آیت الله مظاهری] بر هر کسی واجب است احکام معاملات را به مقداری که مورد احتیاج اوست یاد بگیرد، و اگر پیش از یاد گرفتن احکام آن، کسب و کار کند به هلاکت میافتد چنانکه از امام صادقعلیه السلام به این مضمون روایت شده است.
- [آیت الله علوی گرگانی] هرگاه کسی پسری را از روی شهوت ببوسد، حاکم شرع از سی تازیانه تا نودونه تازیانه هرقدر صلاح میداند، به او میزند، وروایت شده است که خداوند عالم دهانهای از آتش بدهان او میزند وملائکه آسمان و زمین و ملائکه رحمت و غضب بر او لعنت می‌کنند و جهنّم برای او مهیّا خواهد بود ولی اگر توبه کند، توبه او قبول میشود.
- [آیت الله بروجردی] هرگاه پسری را از روی شهوت ببوسد، حاکم شرع از سی تا نود هر قدر صلاح میداند تازیانه به او میزند و روایت شده که خداوند عالم دهانهای از آتش به دهان او میزند و ملائکة آسمان و زمین و ملائکة رحمت و غضب بر او لعنت می‌کنند و جهنم برای او مهیا خواهد بود، ولی اگر توبه کند توبهی او قبول میشود.
- [آیت الله خوئی] هر گاه کسی پسری را از روی شهوت ببوسد، حاکم شرع از سی تازیانه تا نود و نه تازیانه هر قدر صلاح میداند، به او میزند. و روایت شده است که خداوند عالم دهانهای از آتش به دهان او میزند و ملائکة آسمان و زمین و ملائکه رحمت و غضب بر او لعنت می‌کنند و جهنم برای او مهیا خواهد بود. ولی اگر توبه کند توبة او قبول میشود.
- [آیت الله صافی گلپایگانی] . هرگاه کسی پسری را از روی شهوت ببوسد، حاکم شرع از سی تا نود و نه تازیانه هر قدر صلاح میداند به او میزند، و روایت شده است که خداوند عالم دهانهای از آتش به دهان او میزند و ملائکه آسمان و زمین و ملائکه رحمت و غضب بر او لعنت می‌کنند، و جهنم برای او مهیا خواهد بود، ولی اگر توبه کند، توبه او قبول میشود.
- [آیت الله میرزا جواد تبریزی] هرگاه کسی پسری را از روی شهوت ببوسد؛ حاکم شرع از سی تازیانه تا نود و نه تازیانه هر قدر صلاح می داند؛ به او می زند. و روایت شده است که خداوند عالم دهانه ای از آتش به دهان او می زند و ملائکه آسمان و زمین و ملائکه رحمت و غضب بر او لعنت می کنند و جهنم برای او مهیا خواهد بود. ولی اگر توبه کند توبه او قبول می شود.
- [آیت الله وحید خراسانی] نماز با جماعت افضل است از نماز فرادی به بیست و چهار درجه و برابر است با بیست و پنج نماز و در بعضی از روایات قریب به این مضمون وارد شده است که رسول خدا صلی الله علیه واله وسلم فرمود کسی که به مسجدی برود به طلب نماز جماعت برای او به هر قدمی هفتاد هزار حسنه است و مثل ان از درجات پس اگر بمیرد و او بر این حال باشد خداوند موکل می کند بر او هفتاد هزار ملک را که به قبر او بروند و بشارت به او بدهند و در تنهایی قبر مونس او باشند و استغفار کنند برای او تا روزی که مبعوث می شود
- [آیت الله اردبیلی] کسی که وضو میگیرد، مستحب است هنگامی که نگاهش به آب میافتد، بگوید: (بِسْمِ اللّهِ وَبِاللّهِ وَالْحَمْدُ للّهِ الَّذی جَعَلَ الْماءَ طَهُورا ولَمْ یَجْعَلْهُ نَجِسا) یعنی: (با نام خدا آغاز میکنم و با کمک از او وضو میگیرم، همه حمد و سپاس از آنِ خدایی است که آب را پاکیزه قرار داده و آن را نجس قرار نداده است) و هنگامی که پیش از وضو دست خود را میشوید، بگوید: (أَللّهُمَّ اجْعَلْنی مِنَ التَّوّابِینَ وَاجعَلْنی مِنَ المُتَطَهِّرینَ) یعنی: (خدایا مرا از توبهکنندگان و پاکشوندگان قرار بده) و در وقت مضمضه کردن (یعنی آب در دهان گرداندن) بگوید: (أَللّهُمَّ لَقِّنی حُجَّتی یَوْمَ أَلْقاکَ وَأَطْلِقْ لِسانی بِذِکْرِکَ) یعنی: (خدایا روزی که با تو دیدار میکنم، دلیلم را به من تلقین کن و زبانم را به یاد خود بگشا) و در وقت استنشاق (یعنی آب در بینی کردن) بگوید: (أَللّهُمَّ لاتُحَرِّمْ عَلَیَّ ریحَ الجَنَّةِ وَاجْعَلْنی مِمَّنْ یَشُمُّ ریحَهَا وَرَوْحَها وَطیبَها) یعنی: (خدایا بوی بهشت را بر من حرام مگردان، و از کسانی قرارم ده که نسیم و عطر بهشت را میبویند) و در هنگام شستن صورت بگوید: (أَللّهُمَّ بَیِّضْ وَجْهی یَوْمَ تَسْوَدُّ فیهِ الْوُجُوهُ وَلا تُسَوِّدْ وَجْهی یَوْمَ تَبْیَضُّ فیهِ الْوُجُوهُ) یعنی: (خدایا رویم را در آن روز که چهرهها سیاه میگردند سپید گردان، و در آن روزی که چهرهها سپید میشوند، رویم را سیاه مگردان) و در وقت شستن دست راست بخواند: (أَللّهُمَّ أَعْطِنی کِتابی بِیَمینی وَالْخُلْدَ فی الْجِنَانِ بِیَساری وَحاسِبْنی حِسابَا یَسیرا) یعنی: (خدایا نامه کردارم را به دست راستم بده، و جاودانی در بهشت را به دست چپم، و حساب مرا آسان فرما) و هنگام شستن دست چپ بگوید: (أَللّهُمَّ لاتُعْطِنی کِتابی بِشِمالی وَلا مِنْ وَراءِ ظَهْری ولا تَجْعَلْها مَغْلُولَةً إِلی عُنُقی، وَأَعُوذُ بِکَ مِنْ مُقَطَّعاتِ النّیرانِ) یعنی: (خدایا نامه کردارم را به دست چپ و از پشت سر به من مده، و دستم را به گردنم مبند، و من از پارههای آتش سوزان جهنم به تو پناه میبرم) و هنگامی که سر را مسح می‌کند، بگوید: (أَللّهُمَ غَشِّنی بِرَحْمَتِکَ وَبَرَکاتِکَ وَعَفْوِکَ) یعنی: (خدایا مرا با رحمت و برکتها و بخشایش خود در بر گیر) و در وقت مسح پا بخواند: (أَللّهُمَ ثَبِّتْنی عَلَی الصِّراطِ یَوْمَ تَزِلُّ فیهِ الأَقْدامُ وَاجْعَلْ سَعْیی فی ما یُرْضیکَ عَنّی یَا ذَا الْجَلالِ وَالإکْرامِ) یعنی: (خدایا آن روز که گامها بر صراط میلغزند، گام مرا ثابت و استوار بدار، و کوششم را در آنچه از من خرسند میشوی قرار ده، ای دارنده شکوه و بزرگواری).