چنانچه نمی توانید حلالیت بگیرید، سعی نمایید موارد زیر را عمل کنید؛ ان شاء الله خداوند شما را خواهد بخشید: ابتدا برای گناه خود از خدا طلب مغفرت وآمرزش کنید. خداوند در قران می فرماید: وَ أَنِ استَغْفِرُوا رَبَّکمْ ثمَّ تُوبُوا إِلَیْهِ یُمَتِّعْکُم مَّتَعاً حَسناً إِلی أَجَل مُّسمًّی وَ یُؤْتِ کلَّ ذِی فَضل فَضلَهُ وَ إِن تَوَلَّوْا فَإِنی أَخَاف عَلَیْکمْ عَذَاب یَوْم کَبِیر؛ و دیگر این که از پروردگارتان آمرزش بخواهید سپس به درگاه او روی کنید تا شما را از بهره ای نیکو تا مدتی معین بهره مند سازد و به هر صاحب فضیلتی فضل او را (به تناسب کمالش) عطا کند. و اگر رویگردان شوید، من از عذاب روزی بزرگ بر شما بیمناکم)[1] وَ مَن یَعْمَلْ سُوءًا أَوْ یَظْلِمْ نَفْسَهُ ثُمَّ یَسْتَغْفِرِ اللَّهَ یَجِدِ اللَّهَ غَفُورًا رَّحِیمًا؛ کسی که کار بدی انجام دهد یا به خود ستم کند، سپس از خداوند طلب آمرزش نماید، خدا را آمرزنده و مهربان خواهد یافت. [2] سپس برای شخصی که رنجانده و یا مورد ظلمی قرار داده اید نیز طلب آمرزش ومغفرت کنید؛ زیرا از پیامبر اکرم (صلوات الله علیه و آله) نقل است که حضرت فرمودند: (مَنْ قَالَ اللَّهُمَّ اغْفِرْ لِلْمُؤْمِنِینَ وَ الْمُؤْمِنَاتِ کَتَبَ اللَّهُ لَهُ بِکُلِّ مُؤْمِنٍ خَلَقَهُ اللَّهُ مُنْذُ خَلَقَ اللَّهُ آدَمَ إِلَی أَنْ تَقُومَ السَّاعَةُ حَسَنَةً وَ مَحَا عَنْهُ سَیِّئَةً وَ رَفَعَ لَهُ دَرَجَةً؛ اگر کسی برای مؤمنین و مؤمنات طلب مغفرت کند، خداوند به عدد هر مؤمنی که از هنگام خلقت آدم تا قیامت خلق میکند، برای او سه چیز در نظر میگیرد؛ برایش حسنه مینویسد و از گناهانش میکاهد و بر مقامش میافزاید.)[3] و دیگر اینکه گاهی این بخش از دعای روز دوشنبه را که در مفاتیح الجنان آمده، با توجه بخوانید: اللَّهُمَّ إنَّی أَسئَلُکَ فِی مَظَالِم عِبَادِکَ عِنْدِی فَأَیَّمَا عَبْدٌ مِنْ عَبِیدِکَ أَوْ أَمَةٍ مِنْ إمَائِکَ کَانَتْ لَهُ قِبَلِی مَظْلَمَةٌ ظَلَمْتُهَا إیَّاهُ فِی نَفْسِهِ أَوْ فِی عِرْضِهِ أوْ فِی مَالِهِ أوْ فِی أَهْلِهِ وَوَلَدِهِ أَوْغِیبَةً اغْتَبْتُهُ بِهَا أَوْ تَحَامُلُ عَلَیْهِ بِمَیْلٍ أَو هَوَیً أَوْ أَنَفَةٍ أَوْ حَمِیَّةٍ أََوْ رِیَاءٍ أَوْ عَصَبِیَّةٍ غَائِبَاً خدایا از تو خواهانم در باره ستمی که به بندگان تو کردم و حقی که بر من دارند پس هر بنده ای از بندگانت(هر مردی از مردان) یاکنیزی از کنیزانت( هر زنی از زنان) که مظلمه ای از او بر من است که ستمی بر او کرده ام در جانش یا در عرض و آبرویش یا در مالش یا در حق خانواده اش و فرزندش و بدگوئی او را کرده ام یا تحمیلی بر او بسبب خواهش یا هوس یا تکبر یا خشمی یا خودنمائی یا عصبیت غایب بوده باشد یا حاضر یا زنده بوده یا مرده پس کوتاه آمده دستم وتنگ آمده توانم از جبران آن حقوق به سوی او وحلالیت خواستن از او پس از تو می خواهم ای کسی که مالک حاجتهائی و در آن اراده تو همه حاجتها مستجاب است و شتابانند به سوی اراده او که درود فرستی بر محمد و آل محمد واینکه راضی کنی او را از من به هر طوری که خواهی. و ببخشی برایم از نزد خودت رحمت؛ زیرا آمرزیدن از تو چیزی کم نمیکند و بخشیدن ضرری به تو نمی رساند ای مهربان ترین مهربانان.[4] [1]. هود/3. [2].نساء/110. [3] بحارالأنوار،ج 90، ص391. [4]. برگرفته از مفاتیح الجنان.
چنانچه نمی توانید حلالیت بگیرید، سعی نمایید موارد زیر را عمل کنید؛ ان شاء الله خداوند شما را خواهد بخشید:
ابتدا برای گناه خود از خدا طلب مغفرت وآمرزش کنید. خداوند در قران می فرماید:
وَ أَنِ استَغْفِرُوا رَبَّکمْ ثمَّ تُوبُوا إِلَیْهِ یُمَتِّعْکُم مَّتَعاً حَسناً إِلی أَجَل مُّسمًّی وَ یُؤْتِ کلَّ ذِی فَضل فَضلَهُ وَ إِن تَوَلَّوْا فَإِنی أَخَاف عَلَیْکمْ عَذَاب یَوْم کَبِیر؛ و دیگر این که از پروردگارتان آمرزش بخواهید سپس به درگاه او روی کنید تا شما را از بهره ای نیکو تا مدتی معین بهره مند سازد و به هر صاحب فضیلتی فضل او را (به تناسب کمالش) عطا کند. و اگر رویگردان شوید، من از عذاب روزی بزرگ بر شما بیمناکم)[1]
وَ مَن یَعْمَلْ سُوءًا أَوْ یَظْلِمْ نَفْسَهُ ثُمَّ یَسْتَغْفِرِ اللَّهَ یَجِدِ اللَّهَ غَفُورًا رَّحِیمًا؛ کسی که کار بدی انجام دهد یا به خود ستم کند، سپس از خداوند طلب آمرزش نماید، خدا را آمرزنده و مهربان خواهد یافت. [2]
سپس برای شخصی که رنجانده و یا مورد ظلمی قرار داده اید نیز طلب آمرزش ومغفرت کنید؛ زیرا از پیامبر اکرم (صلوات الله علیه و آله) نقل است که حضرت فرمودند:
(مَنْ قَالَ اللَّهُمَّ اغْفِرْ لِلْمُؤْمِنِینَ وَ الْمُؤْمِنَاتِ کَتَبَ اللَّهُ لَهُ بِکُلِّ مُؤْمِنٍ خَلَقَهُ اللَّهُ مُنْذُ خَلَقَ اللَّهُ آدَمَ إِلَی أَنْ تَقُومَ السَّاعَةُ حَسَنَةً وَ مَحَا عَنْهُ سَیِّئَةً وَ رَفَعَ لَهُ دَرَجَةً؛ اگر کسی برای مؤمنین و مؤمنات طلب مغفرت کند، خداوند به عدد هر مؤمنی که از هنگام خلقت آدم تا قیامت خلق میکند، برای او سه چیز در نظر میگیرد؛ برایش حسنه مینویسد و از گناهانش میکاهد و بر مقامش میافزاید.)[3]
و دیگر اینکه گاهی این بخش از دعای روز دوشنبه را که در مفاتیح الجنان آمده، با توجه بخوانید:
اللَّهُمَّ إنَّی أَسئَلُکَ فِی مَظَالِم عِبَادِکَ عِنْدِی فَأَیَّمَا عَبْدٌ مِنْ عَبِیدِکَ أَوْ أَمَةٍ مِنْ إمَائِکَ کَانَتْ لَهُ قِبَلِی مَظْلَمَةٌ ظَلَمْتُهَا إیَّاهُ فِی نَفْسِهِ أَوْ فِی عِرْضِهِ أوْ فِی مَالِهِ أوْ فِی أَهْلِهِ وَوَلَدِهِ أَوْغِیبَةً اغْتَبْتُهُ بِهَا أَوْ تَحَامُلُ عَلَیْهِ بِمَیْلٍ أَو هَوَیً أَوْ أَنَفَةٍ أَوْ حَمِیَّةٍ أََوْ رِیَاءٍ أَوْ عَصَبِیَّةٍ غَائِبَاً
خدایا از تو خواهانم در باره ستمی که به بندگان تو کردم و حقی که بر من دارند پس هر بنده ای از بندگانت(هر مردی از مردان) یاکنیزی از کنیزانت( هر زنی از زنان) که مظلمه ای از او بر من است که ستمی بر او کرده ام در جانش یا در عرض و آبرویش یا در مالش یا در حق خانواده اش و فرزندش و بدگوئی او را کرده ام یا تحمیلی بر او بسبب خواهش یا هوس یا تکبر یا خشمی یا خودنمائی یا عصبیت غایب بوده باشد یا حاضر یا زنده بوده یا مرده پس کوتاه آمده دستم وتنگ آمده توانم از جبران آن حقوق به سوی او وحلالیت خواستن از او پس از تو می خواهم ای کسی که مالک حاجتهائی و در آن اراده تو همه حاجتها مستجاب است و شتابانند به سوی اراده او که درود فرستی بر محمد و آل محمد واینکه راضی کنی او را از من به هر طوری که خواهی. و ببخشی برایم از نزد خودت رحمت؛ زیرا آمرزیدن از تو چیزی کم نمیکند و بخشیدن ضرری به تو نمی رساند ای مهربان ترین مهربانان.[4]
[1]. هود/3.
[2].نساء/110.
[3] بحارالأنوار،ج 90، ص391.
[4]. برگرفته از مفاتیح الجنان.
- [آیت الله بهجت] آیا جلب رضایت و طلب حلالیت از شخصی که مورد غیبت قرار گرفته واجب است؟
- [سایر] آیا مقصود از «غضب الهی» همان رضایت نداشتن اوست؟
- [سایر] مراد از مشروعیت دوگانهای الهی مردمی چیست؟ و آیا اساساً چنین مشروعیتی امکان دارد؟
- [سایر] گستره ی بخشش و غفران حق تعالی تا چه اندازه است؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] وقف غفران چیست؟ موارد آن را در قرآن مجید بیان فرمایید.
- [سایر] آیا در آیات قرآن و دستورات الهی امکان نسخ وجود دارد؟
- [آیت الله بهجت] اگر کودکی که از دنیا رفته، در زمان حیات آسیبی به کسی وارد کرده است، آیا خانواده او باید از آن شخص حلالیت بطلبند؟
- [آیت الله نوری همدانی] در صورتیکه مرتکب غیبتی شدیم، اگر مفسدهای نباشد آیا لازم است از شخص مورد نظر حلالیّت طلبید یا خیر؟ اگر این غیبت را شنیدهایم چه حکمی دارد؟
- [سایر] این که گفته می شود حضرت زهرا(سلام الله علیها)، تجسم رضایت و سخط الهی است، یعنی چه؟
- [سایر] نقش تعامل ادیان الهی در کاهش خشونت به چه صورتی تحققی می یابد و اصلا امکان کاهش خشونت وجود دارد؟
- [آیت الله مظاهری] اگر پدر یا مادر در حقوق اولاد کوتاهی بنمایند، گرچه ضمان ندارد و اولاد از آنها چیزی بستانکار نمیشوند، ولی تا رضایت اولاد را فراهم نکنند توب? آنها قبول نمیشود، مگر اینکه تحصیل رضایت آنها مقدور نباشد که در این صورت با دعا و استغفار و در صورت امکان با دادن مال، باید جبران کنند.
- [آیت الله صافی گلپایگانی] . لازمه ایمان به خداوند متعال و ایمان به انبیاء عظام صلوات الله علیهم اجمعین و ایمان به احکام الهی آن است که شخص مؤمن، قلباً از منکر و معصیت خداوند متعال، منزجر باشد، و منکر را قلباً انکار کند.
- [آیت الله مکارم شیرازی] شخص ضامن نمی تواند ضمانت خود را بدون رضایت طلبکار فسخ کند، ولی اگر ضامن یا طلبکار در قرار داد خود شرط کنند که هر وقت بخواهند می توانند فسخ کنند مانعی ندارد.
- [آیت الله مکارم شیرازی] قرارداد صلح را با رضایت طرفین می توان فسخ کرد، همچنین اگر در ضمن قرارداد برای یکی از آن دو، یا برای هر دو، حق فسخ قرار داده باشند آن شخص می تواند صلح را به هم بزند.
- [آیت الله سیستانی] اگر کسی فتوای مجتهدی را به شخص دیگری بگوید، چنانچه فتوای آن مجتهد عوض شود، لازم نیست به او خبر دهد که فتوای آن مجتهد عوض شده است. ولی اگر بعد از گفتن فتوا بفهمد اشتباه کرده، و گفته او موجب آن میشود که آن شخص برخلاف وظیفه شرعیاش عمل کند، باید بنا بر احتیاط لازم اشتباه را در صورت امکان برطرف کند.
- [آیت الله مظاهری] در کفالت رضایت کسی که حقّ بر عهده اوست لازم نیست، بنابراین رضایت بدهکار شرط نمیباشد.
- [آیت الله اردبیلی] اگر مال حلالی با حرام مخلوط شود و مقدار حرام معلوم باشد و انسان بداند که صاحب آن از چند نفر معیّن بیرون نیست ولی نتواند بفهمد کیست، باید تا حدّ امکان از تمام آنان تحصیل رضایت نماید و اگر ممکن نگردید، آن مقدار از مال را بین آنان به طور مساوی تقسیم نماید.
- [آیت الله فاضل لنکرانی] در کفالت رضایت کسیکه حق بر عهده او است لازم نیست بنابر این رضایت بدهکار شرط نمی باشد.
- [آیت الله مکارم شیرازی] در کفالت رضایت کسی که حق بر عهده اوست لازم نیست، بنابراین رضایت بدهکار شرط نمی باشد.
- [آیت الله مظاهری] توبه از این گناه بزرگ، اگر به کسی که درباره او تفحّص و شنود شده نرسیده باشد، پشیمانی از گذشته و تصمیم بر ترک و استغفار و دعا برای اوست، ولی اگر به او رسیده باشد، در صورت امکان باید تحصیل رضایت او را نیز بنماید.