(وَ السَّابِقُونَ السَّابِقُونَ أُولئِکَ الْمُقَرَّبُونَ فِی جَنَّاتِ النَّعِیمِ ثُلَّةٌ مِنَ الْأَوَّلِینَ وَ قَلِیلٌ مِنَ الْآخِرِینَ)؛ واقعه (56)، آیه 10 - 14.؛ (و سبقت گیرندگان، مقدمند؛ آنانند همان مقربان (-(خدا)-) در باغستان های پر نعمت؛ گروهی از پیشینیان و اندکی از متأخران).
منظور از (سابقون)، پیشگامان می باشند و پس از بررسی و دقت در آیات و روایات، می توان به این نتیجه رسید که منظور از (اول) و (آخر)، گاهی به طور نسبی مربوط به یک امت است؛ چنان که درباره مهاجرین و انصار در قرآن، چنین می خوانیم: (وَ السَّابِقُونَ الْأَوَّلُونَ مِنَ الْمُهاجِرِینَ وَ الْأَنْصارِ)؛ توبه (9)، آیه 100..
اما کاربرد واژه (اولین) به طور مطلق، شامل همه امت های گذشته می باشد؛ در مقابل واژه (آخرین) که منظور از آن، امت پیامبر خاتم صلی الله علیه وآله می باشد.
قرآن، خطاب به پیروان پیامبر اسلام صلی الله علیه وآله می فرماید: (هذا یَوْمُ الْفَصْلِ جَمَعْناکُمْ وَ الْأَوَّلِینَ)؛ مرسلات (77)، آیه 38.؛ (این (-(همان )-)روز داوری است؛ شما و (-(همگی )-)پیشینیان را گرد می آوریم).
پس از این مقدمه و با نگاهی فراگیر به آیات و روایات مشابه، به این نتیجه می رسیم که منظور از (سابقون)، پیشگامان امت ها می باشند؛ پیشگامانی مانند پیامبران و اوصیا که به مقام قرب الهی نایل شده اند و بدیهی است که تعداد پیامبران و اوصیای آنان در امت های پیشین، گروه فراوانی را تشکیل می دهند؛ چنان که در قرآن مجید می خوانیم: (وَ کَمْ أَرْسَلْنا مِنْ نَبِیٍّ فِی الْأَوَّلِینَ)؛ زخرف (43)، آیه 6.؛ (و چه بسیار پیامبرانی که در (-(میان )-) گذشتگان، روانه کردیم).
بنابراین، تعبیر به ثله (جماعت یا جماعت بیشتر) در رابطه با پیشینیان، به لحاظ کثرت پیامبران پیشین و تعداد امت های آنها و وجود پیشگامان آن امت است که سبب می شود تعداد آنها فزونی یافته، نسبت به پیشگامان امت محمدصلی الله علیه وآله، از کمیت بیشتری برخوردار گردند؛ زیرا روشن و مسلم است که در امت اسلامی، پیشگامان در پذیرش اسلام، در صدر اول، گروه اندکی بودند که نخستین آنها از مردان، علی علیه السلام و از زنان، خدیجه علیها السلام بود طبرسی، مجمع البیان، ج 9، ص 359..
ناگفته نماند که کمتر بودن تعداد سابقون امت محمدصلی الله علیه وآله، دلیل بر برتری مقام امت های پیشین نمی باشد؛ به سبب این که براساس تعالیم اسلامی، کثرت عددی، دلیل بر کثرت کیفی نمی تواند باشد. از این رو، همان گونه که پیامبرصلی الله علیه وآله افضل انبیای گذشته است - چنان که در آیه 253 سوره بقره چنین می خوانیم: ما بعضی از رسولان را بر بعضی دیگر برتری دادیم امت وی هم بر سایر امت های گذشته، برتری دارد و در آیه 110 سوره آل عمران آمده است: (کُنْتُمْ خَیْرَ أُمَّةٍ أُخْرِجَتْ لِلنَّاسِ)؛ (شما بهترین امت برانگیخته شده از میان امت ها هستید).
احتمال دیگر این است که مقصود از (اولین) و (آخرین)، اولین و آخرین در همین امت آخرالزمان و امت محمدی صلی الله علیه وآله باشد؛ منتها سابقین در میان اولین این امت، بیشترند؛ چون بیشتر اولیا و شهدا و پیشوایان بزرگ، به ویژه امامان معصوم علیه السلام در دوره نخست و نزدیک به زمان وحی و نزول قرآن بوده اند. صدرالمتألهین شیرازی، تفسیر سوره واقعه، ترجمه محمد خواجوی، ص 29. (لوح فشرده پرسمان، اداره مشاوره نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه ها، کد: 27/500037)
