http://www.adyan.porsemani.ir

فرقه کیسانیه چگونه فرقه ایست توضیح دهید؟
فرقه کیسانیه چگونه فرقه ایست توضیح دهید؟ پیروان مختار بن ابو عبیده ثقفی بودند، او نخست‌برای پیشرفت کار خود دعوت به علی بن الحسین(ع) سپس دعوت به محمد حنفیه می‌کرد. البته کار او مبتنی بر اعتقاد وی به اهل بیت نبود بلکه می‌خواست از آن بهره‌برداری سیاسی کرده باشد و چون کارش بالا گرفت‌خود دعوی دریافت وحی از خداوند کرد و عباراتی مسجع و مقفّی به تقلید قرآن به زبان می‌راند. محمد حنفیه از وی بیزاری جست چندان که مختار وی را به کوفه دعوت کرد ولی او نپذیرفت‌به قول عباسیّه از قیام مختار استفاده کرد و خود را مخفیانه امام می‌خواند. چون عبداللّه بن زبیر بر حرمین (مکه و مدینه) تسلط یافت و محمد حنفیه را به بیعت‌خود خواند، محمد از بیعت‌با او سر باز زد. وقتی که مختار بر کوفه مستولی شد، مردم را به محمد حنفیه می‌خواند، عبداللّه بن زبیر از بیم آن که مبادا مردم به محمد حنفیه بگرایند او و یارانش را به بیعت‌خویش خواند و چون آنان سر باز زدند ایشان را در زمزم محصور و زندانی کرد و تهدید به قتل نمود. محمد حنفیه ناچار نامه به مختار نوشت و از او یاری طلبید. مختار نامه او را برای یاران خود بخواند و گفت: این مهدی شما و بازمانده اهل بیت پیغمبر است که مرا به یاری خویش می‌خواند سپس ظبیان بن عماره را با چهارصد کس و چهارصد هزار درهم به مکّه فرستاد. آنان با پرچمهایی که در دست داشتند به مسجد الحرام در آمدند و با صدای بلند دعوی خونخواهی حسین(ع) بن علی را می‌کردند تا به زمزم رسیدند. از آن طرف عبداللّه بن زبیر هیزم فراوانی گردآورد تا ایشان را بسوزاند، آنان درب مسجد الحرام را شکسته بر محمد حنفیه درآمدند و گفتند: میان ما و این دشمن خدا که عبد اللّه بن زبیر باشد یکی را انتخاب کن، محمد حنفیه گفت: من روا نمی‌دانم که در خانه خدا جنگ و خونریزی شود. ایشان چون سلاحی غیر از چوب در دست نداشتند. ابن زبیر فریاد برآورده و گفت: (واعجبا لهذه الخشبیه‌)، یعنی شگفتا از این چوبدستان!زیرا ایشان هنگامی که وارد حرم شدند به جای شمشیر چوب به دست داشتند چون در حرم همراه داشتن سلاح جایز نیست. سپس عبداللّه بن زبیر گفت: گمان می‌کنید که می‌گذارم محمد حنفیه را پیش از این که با من بیعت کند از اینجا ببرید!آنگاه کسان مختار که در بیرون مسجد الحرام بودند فریاد برآوردند که ما خون حسین را می‌خواهیم عبداللّه بن زبیر بترسید و از خروج محمد حنفیه جلوگیری نکرد. محمد حنفیه با چهار هزار کس به دره علی(ع) رفت و در همان جا می‌زیست. چون مختار به دست مصعب بن زبیر برادر عبداللّه بن زبیر کشته شد ابن زبیر تقویت‌یافت دیگر بار محمد حنفیه را به بیعت‌خود خواند و قصد حمله بر وی و کسانش را کرد در این هنگام نامه‌ای از عبدالملک بن مروان که تازه خلافت‌یافته بود رسید و از او خواست که به شام رود محمد حنفیه و یارانش از آن دره بیرون رفته و کثیر الغره شاعر اهل بیت که محمد حنفیه را مهدی موعود می‌دانست در رکاب وی بود و این اشعار را بسرود: هدایت‌یا مهدینا ابن المهتدی انت الذی نرضی به و نرتجی انت ابن خیر الناس من بعد النبی انت امام الحق لسنا نمتری یا بن علی سر و من مثل علی یعنی راه یافتی ای مهدی ما پسر راه یافته، تو کسی هستی که ما بتو خشنودیم و امیدواریم تو پسر بهترین مردم پس از پیغمبر می‌باشی، تو امام بر حق هستی و ما در آن شکی نداریم، ای پسر علی(ع) برو، چه کسی مانند علی(ع) است. چون محمد بن حنفیه به مدین رسید خبردار شد که عبدالملک بن مروان به عمرو بن سعید که از کسان او بود بد عهدی کرده از آمدن خود پشیمان شد و در ایله (که بندری بر کنار دریای احمر در آخر حجاز و مرز شام است) فرود آمد و از آنجا دیگر باره به مکه بازگشت و با کسان خود در درّه ابوطالب جای گرفت و از آن جا به طائف رفت ابن عباس که از عبداللّه بن زبیر رنجیده و ترسان بود به وی پیوست و در طائف درگذشت و محمد حنفیه بر وی نماز خواند. محمد حنفیه تا هنگامی که حجاج بن یوسف ابن زبیر را در مکه محاصره کرد در طائف بود سپس از طائف به درّه ابو طالب مراجعت کرد. حجاج از او خواست تا با عبدالملک بن مروان بیعت کند امّا وی از آن امتناع کرد. محمد حنفیه نامه‌ای به عبدالملک نوشت و برای خود و کسانش از وی امان خواست و خلیفه به او امان داد چون پیک محمد حنفیه با امان نامه عبدالملک بازگشت، محمد به نزد حجّاج رفت و به وی بیعت کرد و به شام رفت و از او خواست که دست‌حجّاج را از وی کوتاه کند. گویند: محمد حنفیه بسوی (دُر) در نجد از بلاد بنی سلیم رهسپار شد و چون به کوه رضوی رسید در همانجا زندگی را به درود گفت. پس از وی پیروانش به چند دسته شدند. کیسانیه پنداشتند که: محمد حنفیه پس از کشته شدن برادرش حسین بن علی(ع)، مختار را بر عراقین فرمانروایی داد و از او خواست که از قاتلان آن حضرت خونخواهی کند. کیسانیه شش سال بعد از شهادت امام حسین(ع) قیام کردند و قایل به امامت محمد حنفیه شدند و معتقد بودند که وی اسرار دین و علم تاویل و علوم باطنی را از دو برادرش حسن(ع) و حسین(ع) فرا گرفت. بعضی از (کیسانیه‌) ارکان شریعت را مانند نماز و روزه تاویل کرده و قائل به تناسخ و حلول بودند. تمام فرق (کیسانیه‌) به امامت محمد حنفیه و روا بودن بداء بر خداوند همداستانند. این فرقه را مختاریه نیز خوانند زیرا مختار مردم را به امامت محمد حنفیه می‌خواند. در وجه تسمیه این فرقه نوبختی می‌نویسد: مختار را به نام کیسان نامی که شهربان او بود و ابو عمرة کنیه داشت، کیسان خوانند. شخصیت کیسان در تاریخ درست معلوم نیست‌برخی گویند: وی شاگرد محمد حنفیه بود. مرحوم علاّمه مجلسی می‌نویسد: چون در بچگی او را پدرش به نزد علی(ع) آورده بود و آن حضرت دستش را برای نوازش بر سر آن کودک گذاشت و فرمود: کیس، کیس، از آن جهت او را کیسان گفتند، وی در واقعه (مذار) در سال 67 هجری کشته شد. بعد از محمد حنفیه (کیسانیه‌) دوازده فرقه شدند که نام ایشان در این فرهنگ آمده است. دکتر محمدجواد مشکور المقالات و الفرق، ص 163 - 164 - 165. شرح نهج البلاغه ابن ابی الحدید، ج 9 ص 78. الفرق بین الفرق، ص 26 و 34. المختصر الفرق بین الفرق، ص 35 - 51. بحار الانوار، علامه مجلسی، ج 9، ص 171. مقالات الاسلامیین، ص 89. فرق الشیعه نوبختی، ص 23. الکیسانیه فی التاریخ. الفصول المختاره، ج 3، ص 91.
عنوان سوال:

فرقه کیسانیه چگونه فرقه ایست توضیح دهید؟


پاسخ:

فرقه کیسانیه چگونه فرقه ایست توضیح دهید؟

پیروان مختار بن ابو عبیده ثقفی بودند، او نخست‌برای پیشرفت کار خود دعوت به علی بن الحسین(ع) سپس دعوت به محمد حنفیه می‌کرد. البته کار او مبتنی بر اعتقاد وی به اهل بیت نبود بلکه می‌خواست از آن بهره‌برداری سیاسی کرده باشد و چون کارش بالا گرفت‌خود دعوی دریافت وحی از خداوند کرد و عباراتی مسجع و مقفّی به تقلید قرآن به زبان می‌راند.
محمد حنفیه از وی بیزاری جست چندان که مختار وی را به کوفه دعوت کرد ولی او نپذیرفت‌به قول عباسیّه از قیام مختار استفاده کرد و خود را مخفیانه امام می‌خواند. چون عبداللّه بن زبیر بر حرمین (مکه و مدینه) تسلط یافت و محمد حنفیه را به بیعت‌خود خواند، محمد از بیعت‌با او سر باز زد. وقتی که مختار بر کوفه مستولی شد، مردم را به محمد حنفیه می‌خواند، عبداللّه بن زبیر از بیم آن که مبادا مردم به محمد حنفیه بگرایند او و یارانش را به بیعت‌خویش خواند و چون آنان سر باز زدند ایشان را در زمزم محصور و زندانی کرد و تهدید به قتل نمود. محمد حنفیه ناچار نامه به مختار نوشت و از او یاری طلبید. مختار نامه او را برای یاران خود بخواند و گفت: این مهدی شما و بازمانده اهل بیت پیغمبر است که مرا به یاری خویش می‌خواند سپس ظبیان بن عماره را با چهارصد کس و چهارصد هزار درهم به مکّه فرستاد. آنان با پرچمهایی که در دست داشتند به مسجد الحرام در آمدند و با صدای بلند دعوی خونخواهی حسین(ع) بن علی را می‌کردند تا به زمزم رسیدند. از آن طرف عبداللّه بن زبیر هیزم فراوانی گردآورد تا ایشان را بسوزاند، آنان درب مسجد الحرام را شکسته بر محمد حنفیه درآمدند و گفتند: میان ما و این دشمن خدا که عبد اللّه بن زبیر باشد یکی را انتخاب کن، محمد حنفیه گفت: من روا نمی‌دانم که در خانه خدا جنگ و خونریزی شود. ایشان چون سلاحی غیر از چوب در دست نداشتند. ابن زبیر فریاد برآورده و گفت: (واعجبا لهذه الخشبیه‌)، یعنی شگفتا از این چوبدستان!زیرا ایشان هنگامی که وارد حرم شدند به جای شمشیر چوب به دست داشتند چون در حرم همراه داشتن سلاح جایز نیست. سپس عبداللّه بن زبیر گفت: گمان می‌کنید که می‌گذارم محمد حنفیه را پیش از این که با من بیعت کند از اینجا ببرید!آنگاه کسان مختار که در بیرون مسجد الحرام بودند فریاد برآوردند که ما خون حسین را می‌خواهیم عبداللّه بن زبیر بترسید و از خروج محمد حنفیه جلوگیری نکرد. محمد حنفیه با چهار هزار کس به دره علی(ع) رفت و در همان جا می‌زیست. چون مختار به دست مصعب بن زبیر برادر عبداللّه بن زبیر کشته شد ابن زبیر تقویت‌یافت دیگر بار محمد حنفیه را به بیعت‌خود خواند و قصد حمله بر وی و کسانش را کرد در این هنگام نامه‌ای از عبدالملک بن مروان که تازه خلافت‌یافته بود رسید و از او خواست که به شام رود محمد حنفیه و یارانش از آن دره بیرون رفته و کثیر الغره شاعر اهل بیت که محمد حنفیه را مهدی موعود می‌دانست در رکاب وی بود و این اشعار را بسرود:
هدایت‌یا مهدینا ابن المهتدی
انت الذی نرضی به و نرتجی
انت ابن خیر الناس من بعد النبی
انت امام الحق لسنا نمتری
یا بن علی سر و من مثل علی
یعنی راه یافتی ای مهدی ما پسر راه یافته، تو کسی هستی که ما بتو خشنودیم و امیدواریم تو پسر بهترین مردم پس از پیغمبر می‌باشی، تو امام بر حق هستی و ما در آن شکی نداریم، ای پسر علی(ع) برو، چه کسی مانند علی(ع) است. چون محمد بن حنفیه به مدین رسید خبردار شد که عبدالملک بن مروان به عمرو بن سعید که از کسان او بود بد عهدی کرده از آمدن خود پشیمان شد و در ایله (که بندری بر کنار دریای احمر در آخر حجاز و مرز شام است) فرود آمد و از آنجا دیگر باره به مکه بازگشت و با کسان خود در درّه ابوطالب جای گرفت و از آن جا به طائف رفت ابن عباس که از عبداللّه بن زبیر رنجیده و ترسان بود به وی پیوست و در طائف درگذشت و محمد حنفیه بر وی نماز خواند.
محمد حنفیه تا هنگامی که حجاج بن یوسف ابن زبیر را در مکه محاصره کرد در طائف بود سپس از طائف به درّه ابو طالب مراجعت کرد. حجاج از او خواست تا با عبدالملک بن مروان بیعت کند امّا وی از آن امتناع کرد. محمد حنفیه نامه‌ای به عبدالملک نوشت و برای خود و کسانش از وی امان خواست و خلیفه به او امان داد چون پیک محمد حنفیه با امان نامه عبدالملک بازگشت، محمد به نزد حجّاج رفت و به وی بیعت کرد و به شام رفت و از او خواست که دست‌حجّاج را از وی کوتاه کند.
گویند: محمد حنفیه بسوی (دُر) در نجد از بلاد بنی سلیم رهسپار شد و چون به کوه رضوی رسید در همانجا زندگی را به درود گفت. پس از وی پیروانش به چند دسته شدند.
کیسانیه پنداشتند که: محمد حنفیه پس از کشته شدن برادرش حسین بن علی(ع)، مختار را بر عراقین فرمانروایی داد و از او خواست که از قاتلان آن حضرت خونخواهی کند.
کیسانیه شش سال بعد از شهادت امام حسین(ع) قیام کردند و قایل به امامت محمد حنفیه شدند و معتقد بودند که وی اسرار دین و علم تاویل و علوم باطنی را از دو برادرش حسن(ع) و حسین(ع) فرا گرفت. بعضی از (کیسانیه‌) ارکان شریعت را مانند نماز و روزه تاویل کرده و قائل به تناسخ و حلول بودند.
تمام فرق (کیسانیه‌) به امامت محمد حنفیه و روا بودن بداء بر خداوند همداستانند. این فرقه را مختاریه نیز خوانند زیرا مختار مردم را به امامت محمد حنفیه می‌خواند.
در وجه تسمیه این فرقه نوبختی می‌نویسد: مختار را به نام کیسان نامی که شهربان او بود و ابو عمرة کنیه داشت، کیسان خوانند. شخصیت کیسان در تاریخ درست معلوم نیست‌برخی گویند: وی شاگرد محمد حنفیه بود.
مرحوم علاّمه مجلسی می‌نویسد: چون در بچگی او را پدرش به نزد علی(ع) آورده بود و آن حضرت دستش را برای نوازش بر سر آن کودک گذاشت و فرمود: کیس، کیس، از آن جهت او را کیسان گفتند، وی در واقعه (مذار) در سال 67 هجری کشته شد.
بعد از محمد حنفیه (کیسانیه‌) دوازده فرقه شدند که نام ایشان در این فرهنگ آمده است.
دکتر محمدجواد مشکور

المقالات و الفرق، ص 163 - 164 - 165.
شرح نهج البلاغه ابن ابی الحدید، ج 9 ص 78.
الفرق بین الفرق، ص 26 و 34.
المختصر الفرق بین الفرق، ص 35 - 51.
بحار الانوار، علامه مجلسی، ج 9، ص 171.
مقالات الاسلامیین، ص 89.
فرق الشیعه نوبختی، ص 23.
الکیسانیه فی التاریخ.
الفصول المختاره، ج 3، ص 91.





1396@ - موتور جستجوی پرسش و پاسخ امین