افراد تیزهوش چه ویژگی هایی دارند؟

افراد تیزهوش چه ویژگی هایی دارند؟

خوشحالیم شما مخاطب ما هستید امیدواریم راهنمای خوبی در رابطه با این موضوع برای شما باشیم.
بر اساس یک طرز فکر قالبی قدیمی در مورد افراد سرآمد، ابتدا چنین افرادی از لحاظ جسمی ضعیف، از لحاظ اجتماعی ناسازگار، از لحاظ علاقه محدود و از لحاظ هیجانی بی‌ثبات پنداشته می‌شدند(1) ولی تحقیقاتی که از مدت‌ها پیش توسط دانشمندان مختلف در این زمینه انجام شده است، با وجود مشاهدات انفرادی بعضی از ویژگی‌های فوق، وجود آنها را مورد تأیید قرار نداده است(2) این برداشت قالبی جدید، ریشه در بدفهمی دو پدیده آماری دارد : یکی پراکندگی نمرات حول میانگین و دیگری همبستگی متقابل در بین ویژگی‌ها. چه افراد سرآمدی وجود دارند که ضعیف، کوچک، بیمارگونه، ناسازگار، کم‌آموز، ناجذاب یا در مقایسه با همسالان خود از سطح هوشی بهنجار پایین‌ ترند(3).
واقعیت این است که هیچ ویژگی خاصی به تنهایی نمی‌تواند دال بر هوش خارق‌العاده باشد. بلکه ترکیب ظریفی از چندین ویژگی کلیدی است که تجمع آنها با یک شدت معین یا با قدرت انتشار استثنایی است که باید جستجو شود. کارشناسان این رشته نسبت به چنین ترکیباتی حساسیت دارند، اما حتی آنها هم نمی‌توانند چنین ترکیباتی را به عنوان راه‌های مطمئن، برای شناسایی تیزهوشی ارتقاء دهند. آنها هنوز مجبورند برای اثبات مشاهداتشان به یافته‌های واقع‌بینانه‌تر تست‌های استاندارد، توسل جویند(4).
مطالعات انجام شده پیرامون ویژگی‌های عمومی کودکان تیزهوش، حاکی از آن است که خصیصه‌های رفتاری زیر عموماً در نزد کودکان تیزهوش قابل ملاحظه است. البته باید توجه داشت که تمامی این ویژگی‌ها در گروه کودکان تیزهوش مشاهده می‌شود، اما ممکن است همه ویژگی‌ها نزد تک‌تک کودکان تیزهوش دیده نشود. در اینجا مهم‌ترین ویژگی‌های کودکان تیزهوش که شامل ویژگی‌های جسمی، اخلاقی، شخصیتی، اجتماعی و تحصیلی است را بیان می‌کنیم(5).

ویژگی‌های جسمی
کودکان تیزهوش، رشد بدنی بهتری نسبت به همسالان خود دارند. این گروه از نظر قد، بلندتر و از نظر وزن، سنگین‌تر از حد متوسط هستند. آنان کمتر بیمار می‌شوند و از زیبایی و جذابیت بیشتری برخوردارند(6). بنابر مطالعات ترمن، کودکان تیزهوش تحت مطالعه وی تا میانسالی، همچنان ویژگی‌های جسمانی برتر خودشان را حفظ کرده‌اند، اما این برتری در هنگام تولد یا نخستین سال بعد از تولد، قابل ردگیری نیست(7).

ویژگی‌های اخلاقی
اکثر کودکان تیزهوش، در سنین اولیه به مفاهیم انتزاعی خوب و بد، درست و نادرست و عدالت و ظلم علاقمند می‌شوند. آنان به‌ویژه به مسایل اجتماعی و روش‌هایی که می‌توان آنها را حل کرد، اشتیاق از خود نشان می‌دهند. اغلب مطالعات نشان می‌دهد که افراد تیزهوش از نظر رفتارهای اخلاقی از افراد معمول برتر هستند و در اغلب تعاریف، آنها را غول‌های اخلاقی معرفی کرده‌اند(8). در اینجا ذکر این نکته حائز اهمیت است که مشاهده خوش‌خلقی نزد کودکان تیزهوش منوط بر آن است که آنها فرصت یا فرصت‌های لازم را برای ظهور استعدادهای خود در محیط خانواده داشته باشند. بدیهی است هرگونه تهدید، تنبیه و یا تحقیر و سرزنش این کودکان می‌تواند خلق بالقوه نیکوی آنها را به تندخویی و بی‌قراری و یا احیانا پرخاشگری و کمرویی مبدل سازد(9).

ویژگی‌های شخصیتی
کودکان تیزهوش از اعتماد به نفس بالایی برخوردارند و خود را به راحتی با شرایط جدید سازگار می‌کنند(10)؛ آنها همچنین از انرژی بالا و حافظه فوق‌العاده‌ای برخوردارند. این کودکان مطالب یا موضوعاتی را که مورد توجه شان قرار می‌گیرد، با سرعت و دقت خارق‌العاده‌ای به ذهن می‌سپارند. کودکان تیزهوش، فوق‌العاده کنجکاو هستند و دوست دارند مرتباً پرسش‌های فراوان و پیچیده‌ای را مطرح کنند و در عین‌حال وقتی از آنها سؤالی می‌شود، غالباً پاسخ‌های پیچیده‌ای را مطرح می‌کنند و توضیحات آنان درباره جزئیات یک مسأله حاکی از درک عمیق آنها از موضوعات گوناگون است. آنان از قدرت تخیل و تفکر انتزاعی بیشتری نسبت به همسالان خود برخوردارند و همواره به جای آنچه که هست در اندیشه آنچه که می‌تواند باشد هستند. گستردگی و تنوع علایق آنها فوق‌العاده مشهود است، به عبارت دیگر دوست دارند بسیاری از چیزها و امور مختلف را تجربه کنند. آنان از دامنه فعالیت بیشتری برخوردارند و در زمینه‌های مورد علاقه خود پشتکار و پایداری فوق‌العاده چشمگیری نشان می‌دهند(11). همچنین خلاقیت و قوه ابتکار، ثبات شخصیت، تشریک مساعی و سلاست کلامی در کودکان تیزهوش قابل مشاهده است(12).

ویژگی‌های اجتماعی
از جمله ویژگی‌های رفتاری قابل توجه در کودکان تیزهوش که از نظر اجتماعی فوق‌العاده حائز اهمیت است، تمایل آنان به رهبری گروه است. آنان یا خود فعالانه در انجام کاری شرکت می‌کنند یا قبل از پیوستن به گروه مورد نظر، رفتار اعضای آن را به دقت مورد مشاهده و ارزیابی قرار می‌دهند(13). تیزهوشان، همچنین از یک حس قوی عدالت اجتماعی برخوردار هستند، به رفاه دیگران علاقمندند(14) و مشکلاتی از قبیل فقر و رنج دیگران، بی‌عدالتی و رفتار غیرانسانی، آنان را به شدت ناراحت و متأثر می‌سازد. با اینکه تیزهوشان حقیقتاً اجتماعی‌اند اما هر چه کودک تیزهوش‌تر باشد، یافتن معاشرین همساز مشکل‌تر می‌شود و احتمال بیشتری وجود دارد که کودک به درون نقش یک نظاره‌گر بخزد و درون‌گرا شود(15).

ویژگی‌های تحصیلی
کودکان تیزهوش عموماً دارای کنجکاوی زیاد، اطلاعات عمومی زیاد و علاقه وافر به یادگیری هستند(16). آنها خیلی سریع یاد می‌گیرند، از قدرت ادراک بسیار خوبی برخوردارند و با سرعت قابل توجهی مسأله مورد نظر را درک می‌کنند(17). کودکان تیزهوش معمولا خواندن و صحبت کردن را زودتر از معمول فرا می‌گیرند و خزانه لغات گسترده‌ای دارند. معلومات عمومی بیشتر، پیشرفت درسی سریع و استعداد ویژه در ریاضیات از دیگر ویژگی‌های تیزهوشان است(18.)

منابع :
1. شریفی درآمدی، پرویز؛ روان‌شناسی کودکان استثنایی، تهران، روان‌سنجی، 1380، جلد اول، ص94
2. سید‌عباس‌زاده، میرمحمد؛ آشنایی با تعلیم و تربیت کودکان تیزهوش، تهران، جهاد دانشگاهی، 1372، ص 47
3. شریفی درآمدی، پرویز؛ روان‌شناسی کودکان استثنایی، ص94
4. ویرجینیا ز. اریچ؛ آموزش کودکان تیزهوش، ترجمه اکرم کلانکی، تهران، الهدی، 1371، ص43
5. افروز، غلامعلی؛ مقدمه‌ای بر روان‌شناسی و آموزش و پرورش کودکان استثنایی، تهران، دانشگاه تهران، 1377، ص129
6. احمدوند، محمدعلی؛ روان‌شناسی کودکان استثنایی، تهران، دانشگاه پیام نور، 1375، ص 250
7. شریفی درآمدی، پرویز؛ روان‌شناسی کودکان استثنایی، ص94
8. احمدوند، محمدعلی؛ روان‌شناسی کودکان استثنایی، ص248
9. مقدمه‌ای بر روان‌شناسی و آموزش و پرورش کودکان استثنایی، ص131
10. آشنایی با تعلیم و تربیت کودکان تیزهوش، ص 41
11. مقدمه‌ای بر روان‌شناسی و آموزش و پرورش کودکان استثنایی، ص130 و 132
12. آموزش کودکان تیزهوش، ص46
13 . مقدمه‌ای بر روان‌شناسی و آموزش و پرورش کودکان استثنایی، ص133
14 . آموزش کودکان تیزهوش، ص49
15 . همان، ص83
16 . آشنایی با تعلیم و تربیت کودکان تیزهوش، ص48
17 . مقدمه‌ای بر روان‌شناسی و آموزش و پرورش کودکان استثنایی، ص130
18 . آموزش کودکان تیزهوش، ص48
نویسنده : حامد محقق زاده