مکاتب هندی چه تفاوتی با هم دارند؟ در چه موضوعاتی با هم هم عقیده‌اند؟
جواب این سوال مفصل است. اجمالا باید دانست در هند مکاتب و ادیان مختلفی وجود دارند که هرکدام نظام معرفتی خاص و آداب و مناسک متفاوتی دارند. علت شکل‌گیری مکتب‌ها و فلسفه‌های متنوع در هند، پذیرش یا ردّ یکی از متون کهن هند یعنی وداهاست.1 مکاتبی مانند یوگا و سانکیهه مرجعیت وداها را پذیرفتند و مکاتبی هم‌چون جین و بودا به خاطر روی‌گردانی از پذیرش مرجعیت وداها از دیگر فلسفه‌های هندویی جدا شدند. وداها که متشکل از سرودها، دعاها، داستان‌ها و تشریفات مذهبی و مناسک است، خود ترکیب‌یافته از چهار منبع اصلی است و به اعتقاد هندوها متون نسخ‌ناشدنی، فرازمان و ازلی‌اند که به روحانیان هندو(ریشی‌ها) وحی شده‌اند. تاریخ تدوین وداها روشن نیست؛ هم‌چنان‌که گردآورندگان این مجموعه تاریخی هم معلوم نیست.2 با وجود این پاره‌ای از محققین احتمال داده‌اند تاریخ شکل‌گیری اولیه این متون مربوط به هزار سال قبل از میلاد باشد.
نکته مهم در باب مکاتب هندویی این است که پاره‌ای از نگرش‌ها در میان تمام آن‌ها مشترک است. عقیده به این که شالودۀ هستی با رنج پیوند خورده یکی از این باورهاست. همین‌طور باور به تناسخ و کارما، حتی در میان مکاتبی هم‌چون بودا که توجهی به وداها ندارد پذیرفته شده و جزء این دسته از باورهای همگانی در هند به‌شمار می‌رود.3
................
1. ساتیش‌چاندرا‌چاترجی و داتا، معرفی مکتب¬های فلسفی هند؛ فرناز ناظرزاده کرمانی، ص 52.
2. همان، ص 58.
3. پاشایی، بودا، بینش معنوی 7، ص 67.
