راه شناخت بیشتر عقل چیست؟ چطور از آن بیشتر استفاده نماییم؟
راه شناخت بیشتر عقل چیست؟ چطور از آن بیشتر استفاده نماییم؟ واژه (عقل) نیز مشترک لفظی بین معانی گوناگون است: الف)عقل ابزاری: عقل حسابگر و دور اندیش و ابزاری همان عقلی است که چرخ فعالیت های روزمره انسان را به حرکت در می آورد. به بیان دیگر, عقل ابزاری همان؛ عقل معاش, عقل مدیریت, عقل حساب و کتاب, عقل موفقیت در امور زندگی است. براساس این نگرش - نگاه پراگماتیسی به عقل- عقل ابزار وخادم تمایلات و رغبت های انسان برای تحصیل زندگی شاد, لذت بخش و مرفه است. عقل در این رویکرد, به خدمت گرفته شده تا بهترین منفعت, سود شخصی و لذت و رفاه را برای انسان تامین کند. ب)عقل نظری: عقل در این تعریف, مدرک کلیات است و عمده فعالیت آن تفکر و اندیشه ورزی است- به این معنا که با مدد گرفتن از معلومات, مجهولات را نیز به معلومات جدید تبدیل می کند-. عقل, براساس این معنا, بر روش تعلقی و قیاسی که از مقدمات عقلی محض تشکیل می شود, مبتنی است, مقدماتی که یا از بدیهیات است و یا به آن ها منتهی می شود؛ مانند همه قیاس های برهانی که در فلسفه اولی و ریاضیات و...به کار می رود. ج) عقل عملی: عقل در این تعریف, به عنوان یک پیامبر درونی و حجت باطنی معرفی شده که انسان را در مسیر کمال راهبری می کند. شریعت و دین, حجت بیرونی است برای نجات انسان ها از گرداب آلودگی ها و سوق دادن آن ها به سوی کمال و سعادت انسانی, عقل نیز هکین کارکرد را در درون انسان دارد. البته ناگفته نماند که عقل ابزاری نیز نوعی عقل عملی است اما در مرتبه فروتر از حجت باطنی در متون‌دینی عقل به معنای بعد ملکوتی والهی انسان و نیز به معنای قوه درک و تفکر که همواره راهبر به سوی خیرات - بویژه خدا و خیر اعلی است - استعمال گردیده: (العقل ماعبد به الرحمن واکتسب به الجنان) (کافی ج 1 ص11 ح 3) این قوه قابل تقویت و تضعیف است. درواقع اگر انسان از این نیرو به خوبی استمداد جوید و آن را بر دیگر قوای خود حاکم ساخته و از آن پیروی کند به تدریج تقویت خواهد شد و هراندازه به آن پشت نموده و بر خلاف رهنمودهای آن عمل نماید به تضعیف آن پرداخته است.تقریبا همانند نیروگاه‌های اتمی که هر اندازه بیشتر مورد استفاده و بهره برداری قرار گیرند باروری افزون تری خواهندیافت. یکی دیگر راه‌های تقویت عقل بسط معارف دین و پیروی دقیق از رهنمودهای انبیا است. زیرا تعالیم آنان بازگشاینده گنجینه‌های خرد فراروی انسان‌هاست (لیثیروا لهم دفائن العقول). در متون دینی بخش بسیار مفصلوارزشمندی پیرامون خرد و عقل وجود دارد. برای آگاهی بیشتر ر . ک: اصول کافی کتاب العقل والجهل البته عقل در سنت اسلامی با نگرش غربی تفاوت بسیار دارد. عقل جزئی‌نگر غربی (راسیونالیسم) راهی برخلاف دین می‌رود ولی در سنت اسلامی عقل و دین همگام و سازگارند.
عنوان سوال:

راه شناخت بیشتر عقل چیست؟ چطور از آن بیشتر استفاده نماییم؟


پاسخ:

راه شناخت بیشتر عقل چیست؟ چطور از آن بیشتر استفاده نماییم؟

واژه (عقل) نیز مشترک لفظی بین معانی گوناگون است:
الف)عقل ابزاری: عقل حسابگر و دور اندیش و ابزاری همان عقلی است که چرخ فعالیت های روزمره انسان را به حرکت در می آورد. به بیان دیگر, عقل ابزاری همان؛ عقل معاش, عقل مدیریت, عقل حساب و کتاب, عقل موفقیت در امور زندگی است. براساس این نگرش - نگاه پراگماتیسی به عقل- عقل ابزار وخادم تمایلات و رغبت های انسان برای تحصیل زندگی شاد, لذت بخش و مرفه است. عقل در این رویکرد, به خدمت گرفته شده تا بهترین منفعت, سود شخصی و لذت و رفاه را برای انسان تامین کند. ب)عقل نظری: عقل در این تعریف, مدرک کلیات است و عمده فعالیت آن تفکر و اندیشه ورزی است- به این معنا که با مدد گرفتن از معلومات, مجهولات را نیز به معلومات جدید تبدیل می کند-. عقل, براساس این معنا, بر روش تعلقی و قیاسی که از مقدمات عقلی محض تشکیل می شود, مبتنی است, مقدماتی که یا از بدیهیات است و یا به آن ها منتهی می شود؛ مانند همه قیاس های برهانی که در فلسفه اولی و ریاضیات و...به کار می رود.
ج) عقل عملی: عقل در این تعریف, به عنوان یک پیامبر درونی و حجت باطنی معرفی شده که انسان را در مسیر کمال راهبری می کند. شریعت و دین, حجت بیرونی است برای نجات انسان ها از گرداب آلودگی ها و سوق دادن آن ها به سوی کمال و سعادت انسانی, عقل نیز هکین کارکرد را در درون انسان دارد. البته ناگفته نماند که عقل ابزاری نیز نوعی عقل عملی است اما در مرتبه فروتر از حجت باطنی
در متون‌دینی عقل به معنای بعد ملکوتی والهی انسان و نیز به معنای قوه درک و تفکر که همواره راهبر به سوی خیرات - بویژه خدا و خیر اعلی است - استعمال گردیده: (العقل ماعبد به الرحمن واکتسب به الجنان) (کافی ج 1 ص11 ح 3) این قوه قابل تقویت و تضعیف است. درواقع اگر انسان از این نیرو به خوبی استمداد جوید و آن را بر دیگر قوای خود حاکم ساخته و از آن پیروی کند به تدریج تقویت خواهد شد و هراندازه به آن پشت نموده و بر خلاف رهنمودهای آن عمل نماید به تضعیف آن پرداخته است.تقریبا همانند نیروگاه‌های اتمی که هر اندازه بیشتر مورد استفاده و بهره برداری قرار گیرند باروری افزون تری خواهندیافت. یکی دیگر راه‌های تقویت عقل بسط معارف دین و پیروی دقیق از رهنمودهای انبیا است. زیرا تعالیم آنان بازگشاینده گنجینه‌های خرد فراروی انسان‌هاست (لیثیروا لهم دفائن العقول). در متون دینی بخش بسیار مفصلوارزشمندی پیرامون خرد و عقل وجود دارد.
برای آگاهی بیشتر ر . ک: اصول کافی کتاب العقل والجهل
البته عقل در سنت اسلامی با نگرش غربی تفاوت بسیار دارد. عقل جزئی‌نگر غربی (راسیونالیسم) راهی برخلاف دین می‌رود ولی در سنت اسلامی عقل و دین همگام و سازگارند.





1396@ - موتور جستجوی پرسش و پاسخ امین