جبر و اختیار که در علم کلام از آن بحث می شود به چه معناست؟

جبر؛ یعنی این که انسان در افعال و کارهای خود مجبور باشد و از خود اختیاری نداشته باشد. متکلمان اشعری درباره افعال انسان، این گونه معتقدند که انسان در کارهای خود مجبور است و هیچ اراده و اختیاری از خود ندارد. آنها تمام اعمال و کردار انسان را به خدا نسبت می دهند. بنابر این طبق نظر آنها انسان مثل جمادات است و مانند سنگی است که از بالا به طرف پایین پرت می شود و این مسیر را بدون اختیار خود و جبراً طی می کند. این عقیده از آن جا ناشی شد که بعضی از شبهات در مس ئل ه را نتوانستند حل کنند، بنابر این سر از جبر درآوردند. ما معتقدیم که این عقیده باطل است. چرا که اعتقاد این چنینی؛ 1. با عدالت الاهی سازگار نیست. 2. با اهداف انبیا منافات دارد. 3. با صریح برخی از آیات قرآن در تعارض است. 4. آثار و عواقب اجتماعی خطرناکی دارد. (اختیار) در مقابل جبر است؛ یعنی افعال و رفتار آدمیان از روی اختیار تام و اراده کامل وی انجام می شود. ما معتقدیم که این عقیده نیز باطل است چون با توحید افعالی خداوند سازگار نیست. عقیده شیعه درباره افعال آدمی آن است که هر کاری که از انسان صادر می شود، هم فعل انسان است چ ون از روی اختیار او صورت گرفته، و هم فعل خداوند است چون اصل وجود و تمام قابلیتهای وجودی انسان را خداوند به او داده است، و به عبارت دیگر فاعلیت خداوند سببی، و فاعلیت انسان مباشری است. این نظریه در اصطلاح، نظریه (امر بین الامرین) است.