خطاب این آیات به بنی اسرائیل است و ترجمهء آیه فوق این است :
دیگری مجازات نمی شود و شافعت کسی پذیرفته نمی شود و غرامت و بدل و معادل نیز قبول نمی شود و کسی را یا رای یاری دیگری نیست >.
از این آیات به قرینهء آیات قبل استظهار می شود که یهود و بنی اسرائیل دربارهء پاره ای مسائل از جمله شفاعت , دچار انحراف و کج فهمی شده بودند که این آیات برای جلوگیری از آن انحرافات است . اقوام گذشته اعم از بت پرست ها و یهودیها و نصارا معتقد بودند که زندگی آخرت یک نوع حیات دنیوی است که قانون اسباب و مسببات و تأثیر و تأثرات مادی و طبیعی در آن جا حکمفرمااست .
همان طوری که در دنیا شخصی نزد سلطان شفاعت می کند و یا در احتیاجات آن ها را کمک می کنند و یا آن ها را وسیلهء شفاعت خود قرار می دادند, در آخرت نیز چنین خواهد بود. در میان ملل مختلف اسلامی نیز عقاید گوناگونی شبیه این عقاید دیده می شود که به وراثت از آن زمان ها باقیمانده است . لذا قرآن در آیات متعدد آن افکار را می کوبد یا تعدیل می کند. مثلاً می فرماید: (1)
زعمتم انّهم فیکم شرکاء لقد تقطع بینکم وضلّ عنکم ما کنتم تزعمون ;(2) همهء شما به تنهایی به سوی ما بازگشت نمودید, همان گونه که روز اوّل شما را آفریدیم و آن چه را به شما بخشیده بودیم , پشت سر گذاردید. پیوندهای شما بریده شد و تمام آن چه را تکیه گاه خود تصور می کردید, از شما دور و گم شد>.
این اصل تمام عقاید و اوهام به طور اجمال باطل می شود.
در عین حال قرآن مسئلهء شفاعت را به طور کلّی انکار نکرده , بلکه در حدودی با آن موافقت نموده است , همان طور که در آیات متعددی به آن تصریح می کند, از جمله :(3)(4)(5)(6)
از این آیات روشن می شود که منظور از آیاتِ نفی کنندهء شفاعت این است که کسی به عنوان استقلال بدون اذن الهی بخواهد شفاعت کند, چنین حقی را ندارد. منظور از آیاتِ اثبات کنندهء شفاعت این است که اصلاً و ذاتاً شفاعت مخصوص خدا است و برای غیر خدا به اذن و تملیک خدا ممکن است >.(7)
در این جا چند سؤال مطرح می شود:
1 شفاعت چیست ؟
2 کسی که شفاعت در حق او جاری می شود, کیست و چه شرطی باید داشته باشد؟
3 چه کسانی می توانند شفاعت کنند؟
4 چه موقع شفاعت واقع می شود؟
از بین این چهار سؤال ,به سؤال سوم پاسخ می دهیم تا سؤال شما را پاسخ گفته باشیم :
چه کسانی شفاعت می کنند؟
1 پیامبران ;
2 امامان ;
3 مؤمنان ;
4 توبه , که بهترین وسیله های شفاعت هستند.
از جملهء در آیهء 29سورهء انبیا و مشابه آن استفاده می شود که پیامبران از جملهء شفاعت کنندگان اند.
پیامبر6فرمود: و بعد فرمود: .(8)
کم ترین نفراتی را که یک مؤمن می تواند شفاعت کند, سی نفر است . شفاعت شامل حال کفّار و منکران و شکّاکان نمی شود, بلکه مؤمنانی که موحداند, مورد شفاعت واقع می شوند.(9)
5 علما و دانشمندان دینی . امام صادق 7فرمود: .(10)
6 شهدا: رسول اللّه 6فرمود: (11)
علامهء مجلسی نقل می کند: علامهء حلّی (ره ) در شرح تجرید فرمود: علما اتفاق دارند که پیامبر شفاعت می کند و آیهء در مورد شفاعت آن حضرت است .بعد از قول نَوَرِی در شرح صحیح مسلم نقل می کند که قاضی عیاض گفته : مذهب اهل سنّت جواز شفاعت است , عقلاً و نقلاً, به صریح آیات و روایاتِ متواتر که شفاعت برای گناهکارانِ مؤمن , ثابت است و اجماع اهل سنّت بر قبول شفاعت است . خوارج و بعضی از معتزله شافعت غیر خدا را نپذیرفته و گفته اند گناهکاران در عذاب جاودان خواهند بود.بعد می گوید شفاعت بر پنج قسم است :
1 شفاعتی که مختصّ به پیامبر ما (حضرت محمد6 است , که فرمود: . شفاعت آن حضرت در برطرف کردن هول و هراس از قیامت و تعجیل در حساب است .
2 شفاعت برای داخل کردن عده ای به بهشت , بدون حساب .
3 شفاعت برای گروهی که مستوجب عقوبت هستند, ولی با شفاعت به بهشت می روند.
4 شفاعت از بعضی جهنمیان .
5 شفاعت از بهشتیان که به درجات بالاتر صعود کنند.(12)
پی نوشتها:
1.انفطار ، آیهء 19
2.انعام (8) آیهء 94
3.بقره (2)آیهء 255
4.سبأ (34)آیهء 23
5.طه (20)آیه 109
6.انبیاء (21)آیهء 28
7.با استفاده از ترجمهء تفسیر المیزان , ج 1 ص 204به بعد.
8.با استفاده از ترجمهء تفسیر المیزان , ج 1 ص 204به بعد.
9.بحارالانوار, ج 8 ص 58
10.همان , ص 56
11.همان , ص 34
12.بحارالانوار, ج 8 ص 61تا 63
eporsesh.com
