بهترین سن برای آموزش‌های دینی چه زمانی است؟

بهترین زمان برای این امر دوران نونهالی است؛ چرا که فطرت خداجویی نونهالان دست نخورده است و ین کار مربی را بسیار ساده می‌کند. حضرت علی (ع) خطاب به فرزند بزرگوارش می‌فرماید:
واجمعت علیه من ادبک... و انیت مقبل العمر ... دونیه سلیمه و نفس صافیه.
و بر ادب آموختن تو همت گماشتم... در حالی که کودک ... و دارای نیتی سالم و پاک بودی.
در جای دیگر می‌فرماید:
فبادرتک بالادب قتل ان یقسو قلبک و یشتغل لبک
من به تربیت تو پرداختم پیش از آن که دلت سخت و فکرت مشغول شود.
قلب کودک چونان زمین خالی است که هر بذری را در آن بریزید رشد خواهد کرد.
قلب الحدث کالارض الخالیه ما القی فیهامن شیء قبلته.
مطلبی که در کودکی به انسان آموخته می‌شود گویا بر روی سنگی حک می‌شود و تا پایان عمر در ذهن او خواهد ماند. معروف است که می‌گویند:
العلم فی الصغر کالنفس فی الحجر.
آموختن در کودکی به سان نقش بر روی سنگ است.
نخستین آموزش ها پس از تولد آغاز می‌شود و اذان و اقامه در گوش راست و چپ نوزاد نخستین آموزه‌های دینی (توحید نبوت امامت و ... ) را به کودک القا می‌کند؛ البته این آموزش مستقیم نیست؛ اما در ضمیر ناخودآگاه او تأثیر خواهد داشت.
روزی خانمی فرانسوی تحت عمل جراجی قرار داشت زمانی که تیغ جراع به عصبی از اعصاب مغز او رسید در حالت بی هوشی مطلق شروع به خواندن سرودی آلمانی کرد. گروه جراجی شگفت زده شدند و شگفتی آنان زمانی فزونی یافت که پس از عمل جراجی فهمیدند آن خانم اصلاً زبان آلمانی را فرا نگرفته است پس از پژوهشهایی در این زمینه روشن شد که وقتی نوزاد بوده است سربازان آلمانی به فرانسه حمله کرده و وارد محل سکونت آن نوزاد شده و در آن هنگام سرود می‌خوانده‌اند و آن سرود در ضمیر ناخودآگاه وی نقش بسته است.
آموزش مستقیم ارزش‌های دینی را از 2 سالگی آغاز کنیم ؛‌ زیرا حس مذهبی در کودک از این سن آغاز می‌شود در ابتدا به مرور صلوات بر محمد و آل محمد الااله الا الله حب نبی (ص) حب اهل بیت (ع) تلاوت قرآن و خوبی و بدی وضو نماز محرم و نامحرم و ... را به کودک می‌آموزیم.
- چه زمانها و یا مکانهای مناسب و یا نامناسب هستند؟
توجه به موقعیت زمانی و مکانی خاص در تقویت روحیة دینی و برای آموزش ارزش‌ها مهم است. توصیه می‌کنم برای القای آموزه‌های دینی از بهترین زمان و مناسب ترین مکان‌ها استفاده کنید بهترین زمان زمان شادابی کودک است هنگام خستگی خواب آلودگی و اضطراب کودک ارزش‌های دینی را به او القا نکنید. القای ارزش‌ها در این موقعیت‌ها نه تنها تثبیت نمی‌شود بلکه ممکن است مقامت روانی کودک را نیز در پی داشتهباشد.
نشانه‌های عدم آمادگی کودک را از چهره رفتار و بهانه‌گیری هایش می‌توان فهمید باید از زمانی که استفاده کرد که دل او آمادگی داشته باشد. امام علی (ع) می‌فرماید:
ان للقلوب شهوة اقبالاً و ادباراً فأتوها من قبل شهوتها و اقبالها...
بدانید که دل‌ها میل‌و روی کردن و پشت کردنی دارند آن ها را هنگام میل و روی کردنشان به کار گیرید.
زمان شادابی کودک وقتی است که به او هدیه‌ای می‌دهید؛ به مسافرت پارک دریا جنگل کوه سینما و برای صرف غذا به رستوران می‌روید یا منزل منزل جدید خودرو و وسایل مورد علاقه‌ او را می‌خرید در این موقعیت ها کودک بسیار خوشحال است.
آموزش ارزش‌ها باید با موقعیت‌های گوناگون تناسب داشته باشد؛ برای مثال زمان هدیه دادن خرید خودرو یا منزل حضور در رستوران و ... با آموزش شکر خداوند تناسب دارد. زمان حضور در کوه جنگل و دریا هنگام آموزش قدرت و عظمت خداوند است. زمان مسافرت موقعیت خوبی برای دیدار از مکان‌های مقدس زیارتگاه مقبرة بزرگان دینی و علمی شاعران و اندیشه‌وران وارسته است که والدین می‌توانند با ذکر جمله‌های کوتاه ارزش‌ها را به کودکان خود القا کنند.
دلیل استفاده از موقعیت های زمانی و مکانی خوب این است که کودک بهترین و شیرین‌ترین لحظات زندگی خود را می‌گذراند و اگر در آن هنگام یکی از ارزش‌های دینی را به اخصتار به او القا کنیم بدون کمترین مقاومت روانی خواهد پذیرفت.
مثال: فرزند شما در درس‌هایش موفق بوده است و اکنون که کارنامة قبولی خودرا آورده است او را با جایزه‌ای مناسب تشویق می‌کنید لحظه‌ای که هدیه را به او می‌دهید بهترین لحظات خود را می‌گذراند و آمادگی دارد که ارزش احترام به پدر و مادر را به او گوشزد کنید.
راه‌کارهای تثبیت آموزه‌های دینی
- برای تثبیت آموزهای دینی در کودکان از چه راهکارهای می‌توان استفاده کرد؟
برخی والدین شکایت می کنند که تا فرزندانشان کودک هستند به مسائل دینی توجه دارند؛ اما وقتی سنشان بالا می‌رود آموزه‌های دینی و عمل به آن‌ها در ایشان کمرنگ می‌شود. برای تثبیت آموزه‌های دینی در کودکان باید به این مسائل توجه شود:
1- تداوم والدین: تداوم والدین در مسائل دینی و عبادت‌ها (نماز به موقع نماز با کیفیت روزه توجه به حلال و حرام نگاه کرن سخن و ...) عامل مؤثری در تثبیت آموزه‌های دینی در کودک است.
بی توجهی مادر به نماز در ایام عذر شرعی و پدر و ادر به روزه هنگام مسافرت و یا (توریه) (ر.ک: ص 107) مانعی در راه تثبیت آموزه‌ها است؛ زیرا کودک قدرت تجریه و تحلیل این گونه مسائل را ندارد و ممکن است بر بی توجهی و بی قیی پدر و مادر حمل کند.
اگر کودک در سنی است که می‌توان او را توجیه و مسأله را برایش تبیین کرد اشکالی ندارد؛ اما در غیر اینصورت باید به این نکته توجه داشت.
2- تهیه امکانات: امکانات جذاب چون سجاده‌ای زیبا تسبیح عطر چار مقنعه (برای دختران) قبله‌نما (برای پسران) و ... و امکان وضوی راحت با آب گرم در زمستان در دستشویی تمیز با نور کافی و بدون وسایل اضافی عامل مؤثری در تثبیت آموزه‌های دینی است.
3- تمرین امروزه‌تمرین در حرفه فن صنعت هنر ورزش و ... جایگاه بسیار مهمی دارد و عبادت و ارزش‌های دینی هم از این مقوله مستثنا نیستند
قرار دادن دختر کوچک برای نماز کنار مادر (گر چه به شکل تقلید) بیدار کردن کودک در سحر ماه مبارک رمضان (گر چه روزه نگیرید یا ساعاتی از روز را روزه بگیرد) کمک به ناتوانان و نابینایان در عبور از خیابان با مشارکت فرزند اعطای صدقات و کمک‌های مالی به نیازمندان از طریق و با دست کودکان و ... نمونه‌هایی از راه‌های تمرین ارزش‌های دینی است.
4- حضور در محافل مذهبی: حضور در محافل مذهبی در ماه مبارک رمضان ایام محرم و صفر دعای کمیل دعای ندبه و ... سبب تثبیت آموزه‌های دینی می‌شود.
5- ارتباط با خانواده‌های مذهبی: امام علی (ع) خطاب به مالک اشتر نخعی می‌فرماید:
ای مالک! با خانواده‌های خوب شریف با سابقه‌هایا درخشان جنگ آوران و بخشندگان رابطه داشته باش.!
ارتباط با خانواده‌های خوب متدین سبب تأثیر پذیری کودک از همسالان می‌شود.
6- الگودهی مناسب: الگوهای خوب و با دیانت می‌توانند سبب تثبیت آموزه‌های ینی در کودکان شوند؛ پس والدین باید از همان دوران کودکی زمینه‌ةای مناسبی را برای پذیرش الگوهای خوب فراهم سازند.
برخورد دوگانه والدین با الگوها (اظهار ارادت به الگوهای غربی مانند هنرپیشگان اکشن و بی توجهی به شخصیت‌های علمی و فرهنگی و الگوهای معنوی) باعث می‌شود که کودک احساس کند الگوهای مناسب آنان هستند و در آینده هم سراغشان برود.
7- تشویق و تحسین: تشویق معجزه می‌کند اگر فرزند شما در مسیر عبادت و اعمال مذهبی حرکت کرد؛ او را تحسین کنید البته باید توجه داشته باشید که تشویق در مسائل عبادی حالت مزد و پاداش به خود نگیرد؛‌ پس بهتر است تشویق‌های شما اعم از مادی و معنوی (بوسیدن نوازش توجه نگاه محبت آمیز و ... ) باشد و تشویق‌های مادی به صورت نامنظم صورت پذیرد.
تشویق منظم مادی برای عبادت کودکان سبب تاجرانه شدن عبادت آنان می‌شود؛ در حالی که مطلوب عبادت آزادگان است امام علی (ع) فرمود: ان قوماً عبدوالله رغبة فتلک عباده التجار.... و ان قوماً‌ عبدوالله شکراً فتلک عباده الاحرار.
همانا عبادت گروهی که خدا را به امید پاداش پرستیدند عبادت تاجران است.... و گروهی که برای سپاگذاری پرستیدند عبادت آزادگان است.
www.morsalat.com