قبل از هر چیز توجه به دو نکته ضروری است.
1. علی رغم اعترافات فراوان دانشمندان غربی در مورد اسلام، غربی ها مایل اند که افتخارات گذشته ی مسلمانان به فراموشی سپرده و به نام دیگر ملل ثبت شود; مثلاً به جای ابن خلدون، اگوست کنت را پدر جامعه شناسی و به جای جابربن حیّان، فلان دانشمند غربی را پدر شیمی معرفی می کنند و...
2. در گذشته مسئله ی اقلیّت ها و معمولاً به صورت تحت الحمایگی و پناهندگی پس از اعتراف به عجز در برابر دولت متبوع و سپردن تعهدات شدید و چشم پوشی از بسیاری از حقوق و مزایای اجتماعی بوده است.
روش برخورد مسلمین با اقلیت ها
افراد زیادی در بیزانس، مشتاقانه خواستار تعویض حکومت یونانی، رومی در مقابل حکومت جدید اعراب (هموطنان سامی) که پیوندهای فرهنگی و زبانی نزدیک تری داشتند و مسیحیّت و یهودیت را به عنوان اهل کتاب در نظر می گرفتند بوده اند[1]; زیرا اسلام ثابت کرده بود که تساهل و تسامح بیش تری نسبت به امپراطوری مسیحیت دارد و نیز آزادی مذهبی بیش تری برای یهودیان و مسیحیان بومی فراهم کرده است. اکثریت کلیسای محلی، به اتهام بدعت گذاری و نفاق افکنی، توسط یک مسیحی خارجی ارتدوکس مورد آزار و اذیت قرار گرفته بود، هم چنان که نوشته ی فرانسیس پیترس درباره ی نخستین امپراطوری اسلام قابل توجه است.
فتوحات، خرابی کمی بر جای گذاشت. رقابت های سلطنتی و کشتارهای فرقه ای، بین افراد تازه به تبعیت درآمده، متوقّف شد. مسلمانان مسیحیّت را با سعه ی صدر تحمّل کردند; امّا آنها دین را از رسمیت انداختند (دین را از سیاست جدا کردند). از آن به بعد زندگی و مراسم عبادی، موقوفات، سیاست وایدئولوژی مسیحیّت یک امر شخصی بود، نه یک امر عمومی...
بسط گسترده و سریع امپراطوری اسلام، تمدّنی غنی را ایجاد کرد و تلفیق فرهنگی و مذهبی را نشان داد. مسلمانان با یاری و مساعدت پیروان مسیحیّت و یهودیت، کتاب های بزرگ علمی، پزشکی و فلسفی را از غرب و شرق جمع آوری نموده، از زبان های یونانی، لاتین، فارسی، قبطی، سوری و سانسکریت به زبان عربی ترجمه کردند. دوران ترجمه به دوره ای از نبوغ و ابتکار منجر شد; چنان که نسلی جدید از دانشمندان و متفکران مسلمان تمام سعی و تلاش خود را به یادگیری فلسفه، پزشکی، شیمی، نجوم، جبر، هنر و معماری منحصر کردند. این نمونه تبادل فرهنگی، بار دیگر، زمانی که اروپاییان از دوران قرون تیره (سقوط دولت روم در سال 476 تا قرن دهم میلادی) رها شدند و برای بازیابی میراث گذشته ی خود و استفاده از پیش رفت های علمی مسلمانان در فلسفه، ریاضیات، پزشکی و... به سمت یادگیری از مراکز اسلامی حرکت نمودند، برعکس گردید.[2]
پی نوشتها:
[1]. چرا که با وجود اختلافاتمان میراث مشترک یهودی مسیحی اسلامی بین تمام فرزندان ابراهیم وجود دارد و اینک اسلام در مسیری قرار گرفته که دومین دین بزرگ در آمریکا و اروپا در قرن 21 است.
[2]. جان اسپوزتیو، (اسلام و مسیحیت)، ترجمه ی محمد اسماعیل صادقی، ماهنامه ی اسلام و غرب (با اندکی تغییر).
منبع: اسلام و اقلیّت های مذهبی، محمد باقر طاهری، انتشارات مرکز مدیریت حوزه علمیه قم (1384).
