اموال
اَمْوال، اصطلاحی در فقه اسلامی که به مباحثی درباره جمع و خرج دارایی‌های عمومی می‌پردازد.
آیا ورثه می توانند در اموال میتی که زکات بر آن ها واجب شده، تصرّف کنند؟ در صورت تصرّف آیا بر ذمّه آن ها است که جبران کنند؟
قبل از اخراج زکات یا کنار گذاشتن آن نمی توانند در آن تصرف کنند و اگر کردند، ضامن هستند.
قبل از اخراج زکات یا کنار گذاشتن آن نمی توانند در آن تصرف کنند و اگر کردند، ضامن هستند.
عنوان سوال:
آیا ورثه می توانند در اموال میتی که زکات بر آن ها واجب شده، تصرّف کنند؟ در صورت تصرّف آیا بر ذمّه آن ها است که جبران کنند؟
پرسش‌های مرتبط از این مرجع
- فردی که در اموالش زکات واجب شده است، وفات می کند. ورثه اش بدون خارج کردن زکات، در اموالش تصرّف می کنند و در آن ها معامله هایی انجام می دهند. آیا این کار جایز است؟ آیا ذمّه آن ها به زکات مشغول است؟
- در سن 1314 سالگی مقدار کمی بدهکاری بر ذمّه ی من قرار گرفت، با توجّه به این که صاحبان اموال را نمی شناسم، چگونه می توانم جبران کنم؟
- اگر میتی وصیت خاصی نکرده باشد، تقسیم اموال او به چه صورت است؟
- شخصی بنابر رأی و نظر عرف توانایی، اداره و دخل و تصرّف عرفی و عقلایی اموال و ثروت و دارایی خود را ندارد، چه کسی حقّ تصرف در اموال و کارهایش را دارد؟
- آیا اموال کافران حربی محترم است و تصرّف در آن جایز است؟
- اگر مکلّف پول زکات فطره را به صورت جنس دیگر مثل لباس و لوازم زندگی درآورده و بعد به فقیر داده، در حالی که غافل یا جاهل بوده، صحیح است یا خیر؟ و اگر برائت ذمّه حاصل نشده وظیفه چیست؟ آیا راه جبران دارد؟
- آیا فرزند ارشد خانواده حق تصرف در مال ورثه را دارد؟
- کسی که فوت کرده و عمدا خمس نمی داده است. آیا ورثه نسبت به پرداخت خمس اموال وی وظیفه دارند؟
- بهاییانی که در کشور اسلامی هستند، آیا در امان بوده و تصرف در اموال آنان حرام است؟
- آیا پدر و مادر در صورت فقر و بی نیازی، می توانند در اموال فرزندان خود تصرف کنند یا خیر؟ و در صورت عکس آن آیا اولاد بدون اجازه می توانند در صورت نیاز از اموال پدر و مادر بردارند؟
پرسش‌های مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله اردبیلی] شخصی از دنیا رفته و بر ذمّه او خمس باقی مانده است؛ ولی اموال باقی مانده از او خمس ندارد. آیا ورثه باید خمسی را که بر ذمّه او بوده است، بپردازند؟
- [آیت الله خامنه ای] جبران تصرّفات غاصبانه در اموال مردم
- [آیت الله اردبیلی] میّتی خمس اموال خود را نداده است. خمس این اموال، چگونه پرداخت میشود؟
- [آیت الله اردبیلی] آیا در اموال موقوفه، زکات واجب میشود یا خیر؟
- [آیت الله بروجردی] میتی که دین دارد ورثه او میتوانند قبل از ادای دینِ او تصرّف ناقله درسهم الاِرث خود بنمایند یا خیر؟ و اگر این کار را کردند چه صورت دارد؟
- [آیت الله فاضل لنکرانی] شخصی از دنیا رفته و مقداری مظالم عباد به ذمه اوست و مقداری هم اموال موجود هست که ورثه او می دانند مال مردم است ولی صاحب آن را نمی شناسند وظیفه چیست؟
- [آیت الله بروجردی] شخصی وفات نموده و مظالم و خمس و زکات و دیون دیگر بر ذمّه او می‌باشد، آیا ورثه پیش از ادای این دیون میتوانند در ما ترک او تصرّف بنمایند؟ و در این صورت میتوان او را در خانهاش غسل داد یا خیر؟
- [آیت الله علوی گرگانی] آیا دیه میّتی که او را سوزاندهاند به ورثه تعلّق میگیرد؟
- [آیت الله سبحانی] در صورتیکه موصی نیابت را ذکر نکرده باشد ورثه می توانند چند سال تأخیر بیاندازد؟ با اینکه یقین دارند که ذمّه متوفّی مشغول به حج واجب است؟
- [آیت الله خامنه ای] تصرف در اموال کسی که وجوهات نمیدهد
مسائل مرتبط از این مرجع
- مالی را که از انسان غصب کردهاند و نمیتواند بههیچوجه در آن تصرف کند زکات ندارد، و نیز اگر زراعتی را از او غصب کنند و موقعی که زکات آن واجب میشود، در دست غصبکننده باشد، هنگامی که به صاحبش برمیگردد زکات ندارد.
- زکات در صورتی واجب میشود که مال به مقدار نصاب که بعداً گفته میشود برسد و مالک آن، بالغ، عاقل و آزاد باشد و بتواند در آن مال تصرف کند.
- بعد از آنکه انسان یازده ماه مالک گاو، گوسفند، شتر، طلا و نقره باشد با دیده شدن هلال ماه دوازدهم، بنابر اظهر زکات بر او واجب میشود، ولی بنابر اظهر ماه دوازدهم را نباید از سال دوم حساب کند، و از اول ماه دوازدهم نمیتواند طوری در مال تصرف کند که مال از بین برود، و اگر چنین تصرف کند ضامن است.
- کسی که بدهکار است و گندم یا جو یا خرما یا انگور هم دارد، اگر بمیرد و قبل از آنکه زکات اینها واجب شود، ورثه قرض او را از مال دیگر بدهند، هر کدام که سهمشان به سیصد من تبریز برسد، باید زکات بدهد، و اگر قبل از آنکه زکات آنها واجب شود، قرض او را ندهند، چنانچه مال میت فقط به اندازه بدهی او باشد نیز زکات چنانکه گفته شد واجب است بنابر اظهر؛ چه مرگ مالک پیش از ظهور ثمره باشد و خواه بعد از آن و قبل از وجوب زکات، که در صورت دوم بدون اشکال نیست، و همچنین است اگر مال میت بیشتر از بدهی او باشد، دادن زکات واجب است بنابر اظهر.
- کسی که خمس بدهکار است، نمیتواند آن را به ذمه بگیرد؛ یعنی خود را بدهکار اهل خمس بداند و در تمام مال تصرف کند، مگر اینکه با حاکم شرع مصالحه کند یا از او اجازه بگیرد، و چنانچه تصرف کند و آن مال تلف شود، باید خمس آن را بدهد.
- اگر مال میت از بدهی و حج واجب و حقوقی که مثل خمس و زکات و مظالم بر او واجب است زیاد بیاید، چنانچه وصیت کرده باشد که ثلث یا مقداری از ثلث را به مصرفی برسانند، باید به وصیت او عمل کنند، و اگر وصیت نکرده باشد، آنچه میماند، مال ورثه است.
- کسی که زکات را جمعآوری میکند میتواند در زمانی که معلوم باشد میوه از آفات محفوظ خواهد ماند، با رضایت مالک مقدار زکات را تخمین بزند تا مالک بتواند در نصاب تصرف کند.
- اگر با عین مالی که برای زکات کنار گذاشته برای خودش تجارت کند اصل مال و سود آن مال فقیر است و اگر ضرر کند جبران آن بر عهده زکاتدهنده است.
- در صورتی که میتی را مس کند، ولی معلوم نشود قبل از سرد شدن بوده یا بعد از سرد شدن، غسل واجب نیست.
- در معاشرت و استفاده از اموال کسانی که انسان میداند خمس مال خود را نمیدهند، تا علم به بودن خمس در مال مورد ابتلا ندارد، تصرف در آنها مانعی ندارد.
مسائل مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله سیستانی] تصرّف در ملک میّتی که به زکات یا به مردم بدهکار است ، چنانچه منافات با ادای دین او نداشته باشد مثل نماز خواندن در خانهاش با اجازه ورثه اشکال ندارد . و همچنین اگر بدهی او را بدهند یا به ذمه بگیرند که ادا نمایند ، یا به مقدار بدهی او باقی بگذارند ، تصرّف در ملک او اشکال ندارد حتی اگر موجب تلف شود .
- [آیت الله مکارم شیرازی] هرگاه کسی که بدهکار است و زراعتی نیز دارد فوت کند و ورثه پیش از آن که زکات زراعت واجب شود دین او را از اموال دیگری بدهند، هرکدام از ورثه سهمش به اندازه زکات برسد باید زکات را بدهد اما اگر دین او را قبل از واجب شدن زکات نپردازند، چنانچه مال میت فقط به اندازه دین است زکات واجب نمی شود.
- [آیت الله مکارم شیرازی] تصرف و نماز خواندن در ملک میتی که به مردم بدهکار است با اجازه ورثه مانعی ندارد، مگر این که آن تصرف مزاحم حق طلبکاران گردد.
- [آیت الله وحید خراسانی] تصرف در ملک میتی که خمس یا زکات بدهکار است در صورتی که ترکه زاید بر خمس و زکات نباشد حرام و نماز در ان باطل است ولی اگر بدهی او را بدهند یا با قبول حاکم شرع ضامن شوند که ادا نمایند تصرف و نماز در ملک او با اجازه ورثه اشکال ندارد
- [آیت الله مظاهری] تصرّف و نماز خواندن در ملکِ میّتی که خمس یا زکات یا چیزی به مردم بدهکار است حرام است.
- [آیت الله میرزا جواد تبریزی] تصرف در ملک میتی که به مردم بدهکار است در صورتی که ورثه بنای اداء قرض را بدون مسامحه نداشته باشند حرام و نماز در آن باطل است.
- [آیت الله فاضل لنکرانی] میّتی که بدهکار است چنانچه بدهکاری وی از تمام اموال باقیمانده او بیشتر باشد هر نوع تصرفی در اموال او حرام و نماز خواندن ورثه در زمین و خانه او بدون رضایت طلبکاران باطل است. اما اگر بدهکاری وی از اموال باقیمانده او کمتر باشد تصرف در اموال او و نماز خواندن در خانه و زمین او با یکی از دو شرط زیر مجاز است: الف از قرائن خارجی بدانند که طلبکاران او راضی هستند. ب ورثه تصمیم داشته باشند بدون مسامحه بدهی او را پرداخت کنند.
- [آیت الله مکارم شیرازی] تصرف و نماز خواندن در ملک میتی که خمس یا زکات بدهکار است حرام است، مگر آن که بدهی او را بدهند.
- [آیت الله بروجردی] تصرف در ملک میتی که خمس یا زکات بدهکار است، حرام و نماز در آن باطل است، ولی اگر بدهی او را بدهند یا ضامن شوند که ادا نمایند، تصرف و نماز در ملک او اشکال ندارد.
- [آیت الله مظاهری] کسی که بمیرد و حجّ واجب بر ذِمّه او باشد بر ورثه واجب است در همان سال نایب بگیرند، گرچه بیشتر از مقدار معمول باشد و گرچه در بین ورثه، صغیر نیز باشد.