با انتخاب یکی از راه های زیر می توان از ربای معاملی رها شد: 1) این که یکی از دو طرف معامله، جنس ربوی خود را در برابر مبلغی به دیگری بفروشند، آن گاه جنس دیگری را، با همان مبلغ برای بیش از آن مقدار جنس خریده شده از او بخرد. 2) این که هر کدام از دو طرف، جنس خود را هبه ی غیر معوضه نماید به دیگری؛ بنابر جریان ربا در مطلق هبه یا به هبه معوضه آن گونه که در کتاب بیع در فقه ذکر شده است. 3) این که یکی جنس خود را به دیگری قرض دهد و به دنبال آن دیگری نیز جنس خود با اضافه آن را به او قرض دهد و پس از آن هر کدام دیگری را بری ءالذمه نموده و ببخشند. 4) این که دو جنس مساوی را با هم دیگر معامله نمایند، پس از آن مقدار اضافه را به دیگری هبه نماید، البته هبه نباید در معامله اوّل شرط شده باشد. 5) ضمیمه کردن چیزی به دو جنس، مثل آن که یک من گندم را به همراه دو خودکار بفروشد به دو من گندم به همراه یک خودکار. 6) ضمیمه کردن چیزی به طرف ناقص، مثل آن که یک من گندم و خودکار را با دو من گندم معامله کند.
با انتخاب یکی از راه های زیر می توان از ربای معاملی رها شد:
1) این که یکی از دو طرف معامله، جنس ربوی خود را در برابر مبلغی به دیگری بفروشند، آن گاه جنس دیگری را، با همان مبلغ برای بیش از آن مقدار جنس خریده شده از او بخرد.
2) این که هر کدام از دو طرف، جنس خود را هبه ی غیر معوضه نماید به دیگری؛ بنابر جریان ربا در مطلق هبه یا به هبه معوضه آن گونه که در کتاب بیع در فقه ذکر شده است.
3) این که یکی جنس خود را به دیگری قرض دهد و به دنبال آن دیگری نیز جنس خود با اضافه آن را به او قرض دهد و پس از آن هر کدام دیگری را بری ءالذمه نموده و ببخشند.
4) این که دو جنس مساوی را با هم دیگر معامله نمایند، پس از آن مقدار اضافه را به دیگری هبه نماید، البته هبه نباید در معامله اوّل شرط شده باشد.
5) ضمیمه کردن چیزی به دو جنس، مثل آن که یک من گندم را به همراه دو خودکار بفروشد به دو من گندم به همراه یک خودکار.
6) ضمیمه کردن چیزی به طرف ناقص، مثل آن که یک من گندم و خودکار را با دو من گندم معامله کند.
- لطفا راه های گریز از ربای قرضی را بیان فرمایید؟
- آیا در معاملات دیگر غیر از بیع (مثل صلح، اجاره و...) نیز ربای معاملی جاری است؟
- لطفا شروط ربای معامله ای را ذکر فرمایید؟
- کارخانه های قند در روستاها، نمایندگان و شرکت تعاونی هایی دایر کرده اند که به چغندرکاران در ازای چغندر دریافتی پول یا قند تحویل می دهند، آیا دریافت قند در برابر چغندر قند حکم ربای معاملی را دارد؟
- حیله های شرعی و راه های فرار از ربا با شدت حرمت و عذاب و عقاب هایی که برای ربا ذکر شده است، چگونه توجیه می شود؟
- برخی از کارخانه های آرد یا مکینه های گندم پس از دریافت گندم از کشاورزان، مقدار کمتری آرد به آن ها پس داده و دستمزد و هزینه آرد کردن را با رضایت مشتری از آرد برمی دارند، آیا این عمل ربای معاملی محسوب می شود؟ و اگر آرد تحویلی به آن ها از همان گندم دریافتی نباشد چه طور؟
- آیا جایز است قبل از رسیدن سال اموال خود را به قصد فرار از خمس ببخشد؟
- آیا زن برای فرار از زنا می تواند دست به خودکشی بزند؟
- آیا قطع رحم برای فرار از غیبت و گناه جایز است؟
- حکم رجوع یا عدم رجوع مرجوم فرار کننده از حفره، در صورتی که منشأ حکم رجم، علم قاضی باشد چیست؟
- [آیت الله خامنه ای] تعریف ربای قرضی و ربای معاملی
- [آیت الله خامنه ای] ج: اگر این معامله با قصد جدّی صورت نگرفته بلکه صوری و ظاهری بوده و به این منظور انجام شده که فروشنده وامی را دریافت کند و خریدار سودی ببرد، چنین معامله ای حیله برای فرار از ربای قرضی است که شرعاً حرام و باطل می باشد. در این قبیل معاملات خریدار فقط حق دارد اصل مبلغی را که به عنوان قیمت خانه به فروشنده داده است، پس بگیرد.
- [آیت الله مکارم شیرازی] فرق بین ربای استنتاجی و ربای استهلاکی چیست؟
- [سایر] آیا در احادیث و روایات راهی برای گریز از مشکلات اقتصادی سفارش شده است؟
- [سایر] اهداف غرب از تهاجم فرهنگی چیست و محدودة آزادی تا کجاست و راه گریز از آن چه میباشد؟
- [آیت الله نوری همدانی] شخصی چند ساعت قبل از غروب آفتاب شب عید فطر به میهمانی میرود لکن برای فرار از فطره که به عهده میزبان است نزدیک غروب از منزل خارج شده و بعد از اذان میآید آیا با این حیله فطره را از صاحب خانه ساقط میکند یا خیر؟
- [آیت الله خامنه ای] آیا جایز است بعضی از ورثه یا وکیل آنان بدون موافقت ورثه دیگر تصرّف خارجی یا معاملی در ملک مشاع نمایند؟
- [آیت الله خامنه ای] ربای قرضی چیست؟ آیا درصدی که سپرده گذاران به عنوان سود از بانکها دریافت می کنند، ربا محسوب می شود؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] آیا می توان به آنچه به عنوان مباح بودن ربای استنتاجی مطرح گردیده عمل نماییم؟
- [سایر] آیا می توان با حیله هایی، حرمت ربا را از بین برد؟
- کسی که عمداً روزه خود را باطل کرده، اگر برای فرار از کفاره به سفر برود، اگرچه پیش از ظهر، کفاره از او ساقط نمیشود.
- حیوان حلالگوشت وحشی، مانند آهو، کبک و بز کوهی، و حیوان حلالگوشتی که اهلی بوده و بعداً وحشی شده، مثل گاو و شتری که فرار کرده و وحشی شده است، اگر به دستوری که بعداً گفته میشود آنها را شکار کنند، پاک و حلال است، ولی حیوان حلالگوشت اهلی، مانند گوسفند و مرغ خانگی، با شکار کردن پاک و حلال نمیشود.
- اگر مخصوصاً برای آنکه کار واجبی را ترک کند، مسافرت نماید نمازش تمام است، پس کسی که بدهکار است، اگر بتواند بدهی خود را بدهد و طلبکار هم مطالبه کند، چنانچه در سفر نتواند بدهی خود را بدهد و مخصوصاً برای فرار از دادن بدهی مسافرت نماید، باید نماز را تمام بخواند. ولی مسافرت برای ترک روزه، حرام نیست.
- اگر در بین یازده ماه، طلا و نقرهای را که دارد با طلا یا نقره یا چیز دیگر عوض نماید یا آنها را آب کند، بنابر اظهر زکات بر او واجب نیست، ولی مکروه است که برای فرار از دادن زکات این کارها را بکند.
- جنسی که میفروشند و چیزی که عوض آن میگیرند پنج شرط دارد: 1 مقدار آن با وزن یا پیمانه یا عدد و مانند اینها معلوم باشد.؛ 2 بتواند آن را تحویل دهد، بنابراین فروختن اسبی که فرار کرده است، صحیح نیست؛ 3 خصوصیاتی را که در جنس و عوض هست و بهواسطه آنها میل مردم به معامله فرق میکند، معین نماید؛ 4 مال در رهن یا گرو نباشد، مگر اینکه از مالک آن اجازه فروش داشته باشد؛ 5 خود جنس را بفروشد نه منفعت آن را، پس اگر مثلاً منفعت یک ساله خانه را بفروشد، صحیح نیست؛ ولی چنانچه خریدار به جای پول، منفعت ملک خود را بدهد، مثلاً فرشی را از کسی بخرد و عوض آن منفعت یک سال خانه خود را به او واگذار کند، اشکال ندارد، و احکام اینها در مسائل آینده گفته خواهد شد.
- [امام خمینی] از مسأله قبل ظاهر شد که حیله در موردی است که بخواهند از معامله مثل به مثل فرار کنند بدون آنکه زیاده قیمت و ربا در کار باشد و اما موردی که میخواهند ربا بگیرند حیله جایز نیست، و اگر در بعض رسالههای عملیه این جانب چیزی بر خلاف آن ذکر شده است صحیح نیست. مسائلی که از محضر مقدس حضرت آیة الله العظمی امام خمینی (قدّس سرّه) درباره موضوعات گوناگون استفتاء شده است.
- [امام خمینی] در بیع مثل به مثل اگر قیمتها با هم اختلاف داشته باشد و بخواهند از بیع مثل به مثل فرار کنند- نه از زیادی- جایز است حیله، مثلًا اگر یک کیلو گندم خوب به دو کیلو گندم بد ارزش دارد و میخواهند یک کیلو خوب بدهند، و دو کیلو بد بگیرند در این مورد اگر چیزی ضمیمه کنند که از بیع مثل به مثل فرار کنند جایز است.
- [آیت الله نوری همدانی] ه 2283 ) اگر کسی بخواهد پولی قرض کند وربا بدهد وربا بگیرد وبه یکی از راه هائی که دربعض رساله های عملیه ذکر شده بخواهد ازربا فرار کند جایز نیست ، وزیاده ای که می گیرد بر او حلال نمی شود ، پس ربای قرضی به وجهی از وجوه حلال نیست .
- [امام خمینی] اگر کسی بخواهد پولی قرض کند و ربا بدهد یا قرض بدهد و ربا بگیرد و به یکی از راههایی که در بعض رسالههای عملیه ذکر شده بخواهد از ربا فرار کند جایز نیست، و زیادهای که میگیرد بر او حلال نمیشود، پس ربای قرضی به وجهی از وجوه حلال نیست.
- [آیت الله جوادی آملی] .خرید و فروش رَبَوی که حرام و باطل است, حرام و باطل بودن آن, با حیله از بین نمیرود، بنابراین اگر کسی برای فرار از ربا حیله کند و چیز کمارزشی را همراه با جنس ربوی به مقدار بیشتری از همان جنس بفروشد مانند آنکه ده کیلو گندم و یک دستمال را به پانزده کیلو گندم بفروشد ربا خواهد بود؛ ولی اگر نه به قصد حیلهورزی در رباگیری, بلکه واقعاً کاری ربوی را با چیزی که با عدد یا با مساحت پیمانه به فروش می رسد, به همجنس آن با زیاده بفروشد , ربا نیست ; خواه این ضمیمه کر دن در هر دو طرف باشد و خواه در یک طرف.
- [آیت الله سبحانی] رباخواری حرام است و آن بر دو گونه است: نخست :ربای در قرض که در بحث قرض خواهد آمد. دوم: ربای در معامله است و آن این است که مقداری از جنسی را که با وزن یا پیمانه می فروشند به زیادتر از همان جنس بفروشد، مثلاً یک من گندم را به یک من و نیم بفروشد، در روایات اسلامی مذمّت از ربا بسیار شده است و از گناهان بسیار بزرگ محسوب می شود. احکام ربای معاوضی:
- [آیت الله نوری همدانی] اگر مقداری پول به کسی بدهد که بعد از چند روز در شهر دیگر زیادتر بگیرد ، مثلاً نهصد و نود تومان بدهد که بعد از ده روز در شهر دیگر هزار تومان بگیرد ربا وحرام است ، ولی چناچه کسی که زیادی را می گیرد در مقابل زیادی جنس بدهد یا عملی انجام دهد اگر آن جنس ویا عمل از لحاظ ارزش با آن زیادی تقریباً مساوی باشد ونیز این کار راهی و حیله ای برای فرار از ربا نباشد ، اشکال ندارد .
- [آیت الله اردبیلی] در انواع اسکناس، مثل دینار کاغذی و دلار و لیره ترکی و سایر پولها، ربای غیر قرضی تحقّق پیدا نمیکند و معاوضه نقدی بعضی از آنها با بعض دیگر به زیاده و کم جایز است و همچنین اقوی صحّت معاوضه بعضی از آنها با بعض دیگر است به زیاده و کم، اگرچه به حساب مدّت باشد، امّا ربای قرضی در تمام آنها تحقّق پیدا میکند و قرض دادن ده دینار به دوازده دینار و مانند آن جایز نیست.
- [امام خمینی] در مثل اسکناس و دینار کاغذی و سایر پولهای کاغذی مثل دلار و لیره ترکی، ربای غیر قرضی تحقق پیدا نمیکند، و جایز است معاوضه نقدی بعض آنها را با بعض به زیاده و کم، و در معاوضه نسیه بعض آنها را با بعض به زیاده و کم، در صورتی بیاشکال است که زیاده و کم به حساب مدت نسیه نباشد، و امّا ربای قرضی در تمام آنها تحقق پیدا میکند، و جایز نیست قرض دادن ده دینار به دوازده دینار.
- [آیت الله مکارم شیرازی] رباخواری حرام است و آن بر دوگونه است: نخست ربای در قرض که در بحث قرض به خواست خدا خواهد آمد، دوم ربای در معامله است و آن این است که مقداری از جنسی را که با وزن یا پیمانه می فروشند به زیادتر از همان جنس بفروشد، مثلاً یک من گندم را به یک من و نیم بفروشد، در روایات اسلامی مذمت از ربا بسیار شده است و از گناهان بسیار بزرگ محسوب می شود.