وقف
وقف عقدی است که ثمرۀ آن حبس کردن اصل، و رها کردن منفعت آن است.
معنی وقف را بیان فرمائید؟
آزاد نمودن منافع شئ وقف شده در جهت وقف و حبس کردن اصل آن شئ را وقف گویند و به قول فقهاء )الوقف هو تحبیس الاصل و تسبیل المنفعْ أو اطلاق المنفعْ(.
آزاد نمودن منافع شئ وقف شده در جهت وقف و حبس کردن اصل آن شئ را وقف گویند و به قول فقهاء )الوقف هو تحبیس الاصل و تسبیل المنفعْ أو اطلاق المنفعْ(.
پاسخ:
آزاد نمودن منافع شئ وقف شده در جهت وقف و حبس کردن اصل آن شئ را وقف گویند و به قول فقهاء )الوقف هو تحبیس الاصل و تسبیل المنفعْ أو اطلاق المنفعْ(.
پرسش‌های مرتبط از این مرجع
- آیا بچّه میتواند مایملک خود را وقف یا وصیّت به وقف نماید؟
- آیا در تحقّق وقف قبض لازم است؟ در وقف پدر بر فرزند چطور؟
- آیا در وقف صیغه لازم است یا وقف معاطاتی هم کفایت میکند؟
- آیا در چیزی که وقف میشود لازم است در حین وقف کردن دارای منفعت باشد یا خیر؟
- مکانی وقف حسینیه بوده که در آن محرّم و صفر عزاداری شود، اکنون به تصرّف جوانان در آمده و از آن بعنوان کتابخانه و پایگاه استفاده میکنند و عزاداری سیدالشهداء عملاتعطیل گردیده است و گاهی در ایّام سوگواری فقط نوار مصیبت میگذارند، لطفاحکم شرعی را بیان فرمائید؟
- آیا وقف معلّق جایز است مثلابگوید این ملک را وقف نمودم به شرط آن که فرزندم از سفر بیاید؟
- زید در حال جنون و سفاهت جمیع املاک و رقبات خود را وقف بر امام حسین7 نموده لکن به تصرّف وقف نداده است آیا این وقف صحیح است یا باطل؟
- شخصی باغی را که مشجّر به اشجار مثمره و مرکبات بوده وقف امور خیریه کرده ولی ملک و عرصه مال دیگری است و او فقط میوه باغ را وقف کرده آیا این وقف صحیح است یا خیر؟
- حسینیهای ساخته شده که مرحوم آیت الله عباس نژاد بیرجندی طبق نقل بزرگان جهت احداث حسینیه کلنگ آن را به زمین زده و کلماتی عربی که ظاهراصیغه وقف است جاری کرده عدّهای می‌گویند وقف نیست زیرا در اساسنامه اسم وقف نیامده لکن در قولنامه خرید وقفیّت آمده است آیا این حسینیه حکم وقف بر آن اطلاق میشود یا خیر؟
- آیا در وقف قصد قربت لازم است؟
پرسش‌های مرتبط از دیگر مراجع
- [سایر] با توجه به سفارش اسلام به وقف، لطفاً رابطه ی وقف را با توسعه بیان فرمایید.
- [آیت الله مکارم شیرازی] لطفا تفاوت وقف منفعت و انتفاع را بیان فرمایید.
- [آیت الله مکارم شیرازی] وقف غفران چیست؟ موارد آن را در قرآن مجید بیان فرمایید.
- [آیت الله بروجردی] در کتاب زکات است که زکات در وقف واجب نیست، چه وقف عام باشد و چه وقف خاص، هم چنین نماء وقف عام و امّا نماء وقف خاص، پس زکات در آن با اجتماع شرایط لازم است علی الأحوط، بلکه علی الأقوی، بیان فرمایید آیا به نماء املاک مزروعی وقف خاص، زکات تَعَلُّق میگیرد یا خیر؟
- [آیت الله بهجت] اطاقی وقف مسجد بوده که سال ها انبار مسجد بوده است و الآن می خواهند آن جا را کتابخانه کنند. آیا اجازه می فرمایید؟
- [آیت الله بروجردی] ملکی مسلّم الوقفیّت است ولی به واسطه نبودن وقف نامه و غیره مصرف آن مجهول است، بیان فرمایید که منافع آن به چه راهی باید صرف شود؟
- [آیت الله فاضل لنکرانی] شخصی چیزی را وقف کرده و تولیت آن را مادام الحیاة برای خود و پس از مرگ برای ارشد اولاد ذکور قرارداده است. واقف یک پسر داشته که بعد از فوت واقف متولی وقف شد و پس از فوت او، پسر دختر واقف (که ذکور ارشد در نسل واقف بوده) متولی وقف شده اینک دختر پسر واقف دارای فرزند ذکور شده و این پسر پس از سالها ادعا می کند تولیت وقف باید با من باشد لطفاً حکم شرعی را بیان فرمایید.
- [آیت الله جوادی آملی] شخصی قطعه زمینی واقع در روستایی جهت احداث درمانگاه به صورت عادی و مکتوب و ثبت در وصیتنامه وقف نموده حال از حضرتعالی استدعا میشود نظر مبارک شرعی خود را در مورد وقف بودن زمین مذکور علیرغم اینکه به صورت رسمی نبوده اعلام فرمایید.
- [آیت الله جوادی آملی] شخصی قطعه زمینی واقع در روستایی جهت احداث درمانگاه به صورت عادی و مکتوب و ثبت در وصیت نامه وقف نموده حال از حضرتعالی استدعا میشود نظر مبارک شرعی خود را در مورد وقف بودن زمین مذکور علیرغم اینکه به صورت رسمی نبوده اعلام فرمایید.
- [آیت الله جوادی آملی] شخصی قطعه زمینی واقع در روستایی جهت احداث درمانگاه به صورت عادی و مکتوب و ثبت در وصیت نامه وقف نموده حال از حضرتعالی استدعا میشود نظر مبارک شرعی خود را در مورد وقف بودن زمین مذکور علیرغم اینکه به صورت رسمی نبوده اعلام فرمایید.
مسائل مرتبط از این مرجع
- ملکی که مقداری از آن وقف است ومقداری از آن وقف نیست اگر تقسیم نشده باشد، حاکم شرع یا متولّی وقف میتواند با نظر خبره، سهم وقف را جدا کند.
- لازم نیست صیغه وقف را به عربی بخوانند بلکه اگر مثلاً بگوید خانه خود را وقف کردم وخودش یا کسی که خانه را برای او وقف کرده یا وکیل یا ولیّ آن کس بگوید قبول کردم وقف صحیح است ولی اگر برای افراد مخصوصی وقف نکند بلکه مثل مسجد ومدرسه برای عموم وقف کند، یا مثلاً بر فقرا یا سادات وقف نماید، قبول کردن کسی لازم نیست بلکه در صورت اوّلی هم قبول لازم نیست اگرچه بنابر احتیاط مستحبّ قبول بهتر است.
- اگر مالی را برای کسانی که به دنیا نیامدهاند وقف کند، درست نیست ولی اگر برای زندگان و بعد از آنها برای کسانی که بعداً به دنیا میآیند وقف نماید مثلاً چیزی را به اولاد خود وقف کند که بعد از آنان وقف نوههای او باشد و هر دستهای بعد از دسته دیگر از وقف استفاده کنند، صحیح است.
- اگر ملکی که وقف است خراب شود از وقف بودن بیرون نمیرود.
- وقف در صورتی صحیح است که مال وقف را به تصرّف کسی که برای او وقف شده یا وکیل یا ولیّ او بدهند ولی اگر چیزی را بر اولاد صغیر خود وقف کند و به قصد این که آن چیز ملک آنان شود، از طرف آنان نگهداری نماید، وقف صحیح است.
- کسی که مالی را وقف میکند، بنابر احتیاط مستحبّ باید قصد قربت داشته باشد و از موقع خواندن صیغه مال را برای همیشه وقف نماید و نیز اگر وقف را معلّق بر چیزی که بعد از این یقیناً یا احتمالاً حاصل شود یا او را بر چیزی که فعلاً احتمال حصول او را بدهد معلّق نماید وقف باطل است مثلاً بگوید خانه خود را وقف نمودم اگر خدا به من پسر بدهد یا اگر امروز روز جمعه باشد یا اگر اوّل ماه باشد باطل است و نیز اگر بگوید تا ده سال وقف باشد و بعد از آن نباشد یا بگوید تا ده سال وقف باشد، بعد پنج سال وقف نباشد ودوباره وقف باشد، وقف صحیح نمیباشد.
- اگر چیزی را بر خودش وقف کند مثل آن که دکانی را وقف کند که عایدی آن را بعد از مرگ او خرج مقبرهاش نمایند، صحیح نیست. ولی اگر مثلاً مالیرا بر فقرا وقف کند و خودش فقیر شود، میتواند از منافع وقف استفاده کند.
- اگر مسجدی را وقف کنند، اگر اجازه نماز خواندن را در او بدهد ویک نفر نماز در آن بخواند، وقف درست میشود.
- اگر برای چیزی که وقف کرده متولّی معیّن کند، باید مطابق قرارداد او رفتار نمایند و اگر معیّن نکند، چنانچه بر افراد مخصوصی مثلاً بر اولاد خود وقف کرده باشد و آنها بالغ باشند، اختیار با خود آنان است و اگر بالغ نباشند، اختیار با ولیّ ایشان است و برای استفاده از وقف اجازه حاکم شرع لازم نیست.
- فرشی را که برای حسینیّه وقف کرده‌اند، نمیشود برای نماز به مسجد ببرند، اگرچه آن مسجد نزدیک حسینیّه باشد مگر آن که کیفیّت وقف بگونهای باشد که شامل آن بشود.
مسائل مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله شبیری زنجانی] در وقف انشاء معنای وقف لازم است ولی لازم نیست معنای وقف را به زبان بیاورد یا به عربی بخواند، بلکه اگر مفاد وقف را به صیغه فارسی بخواند یا به وسیلهای همچون نوشتن یا کار دیگری وقف را انشاء کند کفایت میکند، در وقف قبول کردن کسی که برای او وقف شده یا ولیّ یا وکیل او شرط نیست، همچنانکه اگر وقف بر افراد مخصوصی نباشد، بلکه مثل مسجد و مدرسه برای عموم وقف کند یا مثلاً بر فقراء یا سادات وقف نماید، قبول کردن کسی لازم نیست، بنابراین اگر - مثلاً - بگوید خانه خود را وقف کردم، وقف (با شرایطی که گفته خواهد شد) صحیح خواهد بود.
- [آیت الله شبیری زنجانی] ملکی که مقداری از آن وقف است و مقداری از آن وقف نیست، اگر تقسیم نشده باشد، مالک قسمتی که وقف نیست به همراه متولّی وقف (و در صورتی که وقف متولّی نداشته باشد یا دسترسی به وی امکانپذیر نباشد، مالک قسمت غیر وقفی به همراه حاکم شرع) میتوانند وقف را جدا کنند و اگر بهرهبرداری مناسب از مال وقف بدون تقسیم امکان نداشته باشد، بر متولّی وقف (یا حاکم شرع) لازم است برای تقسیم وقف اقدام کند.
- [آیت الله صافی گلپایگانی] . کسی که مالی را وقف می کند باید قصد قربت داشته باشد، و از موقع خواندن صیغه، مال را برای همیشه وقف کند، و اگر مثلاً بگوید: این مال بعد از مردن من وقف باشد، چون از موقع خواندن صیغه تا مردنش وقف نبوده، صحیح نیست، و نیز اگر بگوید: تا ده سال وقف باشد و بعد از آن نباشد، یا بگوید: تا ده سال وقف باشد، بعد پنج سال وقف نباشد، و دوباره وقف باشد، وقف صحیح نیست.
- [آیت الله بروجردی] کسی که مالی را وقف میکند، باید قصد قربت داشته باشد و از موقع خواندن صیغه، مال را برای همیشه وقف کند و اگر مثلاً بگوید:(این مال بعد از مردن من وقف باشد)، چون از موقع خواندن صیغه تا مردنش وقف نبوده، صحیح نیست و نیز اگر بگوید:(تا ده سال وقف باشد و بعد از آن نباشد)، یا بگوید:(تا ده سال وقف باشد، بعد پنج سال وقف نباشد و دوباره وقف باشد)، وقف صحیح نمیباشد.
- [آیت الله شبیری زنجانی] وقف بر دو قسم است: وقف خاصّ و وقف عام. در وقف خاصّ که مال برای افراد به خصوصی وقف میگردد وقف در صورتی صحیح است که مال وقف را به تصرّف یکی از کسانی که برای آنان وقف شده یا وکیل یا ولیّ او بدهند و اگر چیزی را بر اولاد صغیر خود وقف کند و به قصد این که آن چیز وقف آنان شود نگهداری کند وقف صحیح است. در وقف عام باید متولّی تعیین گردد و لازم نیست کسی مال وقفشده را در اختیار بگیرد.
- [آیت الله نوری همدانی] کسی که مالی را وقف می کند ؛ باید بنابر احتیاط واجب از موقع خواندن صیغه ، مال را برای همیشه وقف کند و اگر مثلاً بگوید این مال بعد از مردن من وقف باشد ، چون از موقع خواندن صیغه تا مردنش وقف نبوده اشکال دارد . و نیز اگر بگوید تا ده سال وقف باشد و بعد از آن نباشد ، یا بگوید تا ده سال وقف باشد ، بعد پنج مال وقف نباشد و دوباره وقف باشد ؛ وقف بودنش اشکال دارد .
- [آیت الله سبحانی] کسی که مالی را وقف می کند; باید از موقع خواندن صیغه، مال را برای همیشه وقف کند و اگر مثلاً بگوید این مال بعد از مردن من وقف باشد، چون از موقع خواندن صیغه تا مردنش وقف نبوده اشکال دارد. و نیز اگر بگوید تا ده سال وقف باشد و بعد از آن نباشد، یا بگوید تا ده سال وقف باشد، بعد پنج سال وقف نباشد و دوباره وقف باشد; وقف بودنش اشکال دارد.
- [آیت الله سبحانی] کسی که مالی را وقف می کند; باید از موقع خواندن صیغه، مال را برای همیشه وقف کند و اگر مثلاً بگوید این مال بعد از مردن من وقف باشد، چون از موقع خواندن صیغه تا مردنش وقف نبوده اشکال دارد. و نیز اگر بگوید تا ده سال وقف باشد و بعد از آن نباشد، یا بگوید تا ده سال وقف باشد، بعد پنج سال وقف نباشد و دوباره وقف باشد; وقف بودنش اشکال دارد.
- [امام خمینی] کسی که مالی را وقف میکند، باید برای همیشه وقف کند پس اگر مثلًا بگوید این مال تا ده سال وقف باشد و بعد نباشد و یا بگوید این مال تا ده سال وقف باشد و بعد تا پنج سال وقف نباشد و بعد دوباره وقف باشد باطل است، و به احتیاط واجب باید وقف از موقع خواندن صیغه باشد پس اگر مثلًا بگوید این مال بعد از مردن من وقف باشد چون از موقع خواندن صیغه تا مردنش وقف نبوده، اشکال دارد.
- [آیت الله نوری همدانی] اگر ملکی را برای وقف معیّن کند و پیش از خواندن صیغة وقف پشیمان شود ؛ یا بمیرد ؛ وقف درست نیست .