ریشه و تاریخ شیعه چیست؟

ریشه و تاریخ شیعه چیست؟

شیعه از زمان طلوع تاریخ اسلام، در زندگی سیاسی و دینی مسلمانان ظاهر شد، شعار محبّت و دوستی اهل بیت نبوّت(ع) را سرداد و اهداف آنها را هدف و اساس زندگی و عقیدة خود قرار داد. از این رو ایمانی آورد که هیچ‌گاه شک به آن راه نیافت؛ زیرا اهل‌بیت(ع) نسبت به دیگران به محلّ و مقام پیامبر(ص) نزدیک‌تر و شایسته‌تر بودند. سید عترت طاهره، امام امیرمؤمنین‌(ع)، وصیّ رسول، باب مدینة علم و خازن حکمت او بود، امامان پاک(ع) بعد از او، اوصیای رسول‌ خدا(ص)، پیشوایان امت و مبلّغ رسالت او بودند. با اینکه ایشان دوران زیادی را گرفتار حوادث سیاسی و اجتماعی بودند، علیه ستمکاران به پاخاستند و تخت مستبدّان را سرنگون کردند و شعار عدالت اجتماعی را فریاد زدند.
ما در ابتدا، دربارة تأسیس شیعه و آنچه که به آن مربوط است، مطالبی را ذکر می‌کنیم.
آغاز تشیع
آنچه بر حسب تحقیقات علمی، به دور از عواطف تقلیدی و احساسات مذهبی به دست آمده، این است که شیعه در زمان رسول خدا‌(ص) به وجود آمده است و ایشان اوّل کسی هستند که این بذر را نشانده، پرورش داده و در تمام مراحل زندگی‌شان مواظب آن بوده‌اند. آنچه این موضوع را تأیید می‌کند و دلالت بر آن دارد، روایاتی است که از رسول خدا(ص) رسیده است. در این روایات، سمت (تشیع) بر پیروان امیرمؤمنین‌(ع) اطلاق شده، آنها را تمجید کرده و به جایگاه آنها در فردوس اعلی بشارت داده شده است. در اینجا بعضی از این روایات را بیان می‌کنیم:
رسول خدا(ص) فرمودند:
ای علی تو و شیعیانت در کنار حوض بر من وارد می‌شوید. (مجمع الزوائد، ج 9، ص 131؛ کنوز الحقائق، ص 188، الاستیعاب، ج 2، ص 457. )
ای علی! به زودی تو نزد خدا وارد می‌شوی در حالی که شیعیان تو راضی و مورد رضایت خدا هستند و دشمنانت معذّب به عذابی سخت خواهند بود. (صواعق المحرقة، ص 93؛ مجمع الزوائد، ج 9، ص 131.)
علی و شیعة او، آنها در روز قیامت رستگارند.( کنوز الحقائق، ص 92)
شیعة علی، آنها رستگارند. (همان، ص 82. )
ای علی، خدا تو و ذریّة تو و فرزندانت و اهل و شیعة تو و دوستان شیعة تو را آمرزید. همانا تو دارای قلب بزرگی هستی.) الصواعق المحرقة، ص 96.)
سیوطی در تفسیر قول خدای متعال که می‌فرماید:
آنهایی که ایمان آوردند و عمل صالح انجام دادند، آنها بهترین مردمند.
می‌گوید: ابن عساکر از جابر بن عبدالله روایت کرده است که گفت: نزد پیامبر(ص) بودیم؛ پس علی‌(ع) وارد شد. پیامبر(ص) گفت: سوگند به آن کسی که جانم در دست قدرت اوست، این علی و شیعة او رستگارانند. و این آیه نازل شد: (انّ الّذین آمنوا و عملوا الصّالحات اولئک هم خیر البریّة)؛ پس اصحاب پیامبر(ص) وقتی علی‌(ع) می‌آمد، می‌گفتند: (خیر البریّه) آمد(الدرّ المنثور(
ابن مردویه از علی‌(ع) روایت می‌کند که:
رسول خدا(ص) به من گفت: (آیا نشنیدی قول خدای متعال را که فرمود: (انّ الّذین آمنوا و عملوا الصّالحات اولئک هم خیر البریّة) تو و شیعة تو، وعده‌گاه من و وعده گاه شما حوض است؛ وقتی امت‌ها برای حساب آورده شوند و پیشوای مسروران را دعوت کنند).) همان)
این گونه احادیث فراوان در صحاح شش گانه اهل سنّت ذکر شده‌اند و بر این نکته تصریح دارند که نبی اکرم‌(ص) نخستین کسی است که تشیع را به پاداشت و آن را ایجاد کرد و به پیروان امام علی‌(ع)، صفات عالیه نسبت داده، آنان را به منزلت رفیع در بهشت بشارت داد.
براین اساس تشیّع و شکلگیری آن در زمان خود حضرت رسول اکرم(ص) بوده و آنحضرت این واژه را درباره پیروان علی علی السلام بکار برد اند امّا چرا این مذهب را منسوب به امام صادق علیه السلام نموده و از آن به (مذهب جعفری) تعبیر کرده اند. بدین علت بود که در فاصله انقراض امویان و قدرت یافتن عباسیان و نیز در دوران شکلگیری سلسلة اخیر، امام صادق امکان و فرصت آن را یافت که به گسترش علم و رونق احکام الهی دست زند وی در شرایطی که از سانسور و کنترل امویان و فاصله ای که بین اهل بیت و مردم پدید آورده بودند آزاد میشد، کوشید تا آموزشهایی که از طریق پدرش و او از جدش و او از رسول خدا(ص) آموخته بود، انتشار دهد در چنین اوضاع و احوالی بود که امام صادق علیه السلام به شهرت رسید و امکان اظهار نظر پیدا کرد. و توانست از یکسو آزادانه به نقد و بررسی مسائل دینی بپردازد و از سوی دیگر چهرة‌ سنّت را از گرد و غبار و زنگارها و آراء نادرست و شبهه ناک پاک کند. بدین گونه بود که طالبان علم از جای جای جهان اسلام به مدینه هجرت کرده و در حوزة درس او گرد آمدند و در روزگار شکوفائی علم، مذهب اهل بیت بدو منسوب شد. چرا که هر شیوهای را امام میپسندید و هر نظری که او تأیید میکرد لاجرم به او نسبت داده میشد و گفته میشد (مذهب جعفر صادق علیهالسلام )( اسد حیدر، امام صادق علیه السلام و مذاهب چهارگانه، مترجم حسن یوسفی اشکوری,ج اول، ص279 و 280.)
در این دوران مبارک و فرخنده حوزة درسی امام صادق شهرتی عظیم یافت. وی رهبر فکری نهضت فرهنگی آن روزگار بود. در واقع نخستین کسی بود که مکتب فلسفی جهان اسلام را پدید آورد. نه تنها کسانی که بعدها مذاهب فقهی را تأسیس کردند در حوزة امام شرکت میکردند بلکه دانش پژوهان فلسفه و فیلسوفان نیز از راههای دور به مکتب علمی او روی آوردند.
پس شیعه به پیروان حضرت علی علیه السلام و خاندانش، و کسانی که معتقد به جانشینی بلا فصل آن حضرت بعد از پیامبر(ص)، و نصّ ولایت او در غدیرخم از طرف پیغمبر(ص) میباشند گفته میشود. و پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و امیرالمومنین علی علیه السلام موسسان مذهب تشیع هستند و امام صادق علیه السلام احیا گر و گسترش دهنده این مذهب ناب می باشد.