امام زمان (عج) در مورد کسی که نماز صبح را عمداً تأخیر بیندازد چه فرمودند؟

شرح پرسش:
لطفا این حدیث را شرح دهید. امام زمان(علیه السلام) می فرمایند: (مَلْعُونٌ مَلْعُونٌ مَنْ أَخَّرَ الْغَداةَ إِلی أَنْ تَنْقَضیِ الْنُجُومْ؛ ملعون و نفرین شده است کسی که نماز صبح را عمداً تأخیر بیندازد، تا موقعی که ستارگان ناپدید شوند.)[1]

شرح حدیث:
این حدیث قسمتی از توقیعی است که در جواب سؤال محمّد بن یعقوب از ناحیه ی مقدسه رسیده است. امام زمان (علیه السلام) در این توقیع تأکید فراوانی بر نماز اول وقت کرده و کسانی را که تا روشن شدن هوا و ناپدید شدن ستاره ها نماز صبح را به تأخیر می اندازند، نفرین شده دانسته است.
از این حدیث و احادیث دیگر استفاده می شود که نماز سه وقت دارد:

1. وقت فضیلت: که همان اول وقت نماز است و از آن در روایات به (رضوان اللّه) تعبیر شده و بهترین وقت برای نماز همین وقت است؛ زیرا:

الف) در این وقت است که دستورِ به جای آوردن نماز از جانب خداوند متعال صادر شده و اهمیّت دادن به دستورهای الهی و زودتر انجام دادن آن مطلوب است.

ب) نماز در حقیقت ارتباط موجود محدود و سراپا محتاج با موجود نامحدود، و بهره برداری از اوست، که این در حقیقت به نفع انسان است، و سرعت و فوریت در آن مطلوب است.

ج) امام زمان (علیه السلام) در اوّل وقت نماز می خواند، و کسانی که در این موقع نماز بخوانند، به برکت نماز آن حضرت، خداوند نمازشان را قبول خواهد کرد؛ البته اختلاف افق ها تأثیری در این موضوع ندارد؛ به عبارت دیگر، منظور انجام نمازها در زمان واحد نیست، بلکه مقصود اتحاد در یک عنوان واحد، یعنی (ادای نماز در اول وقت) است، منتها هر کسی بر حسب افق خودش.

2. آخر وقت: که در روایات با تعبیر (غفران اللّه) آمده است. تأخیر نماز از اوّل وقت به آخر وقت، مذموم است؛ لذا امام زمان (علیه السلام) چنین شخصی را ملعون و دور از رحمت خدا دانسته است. در روایتی دیگر از امام صادق (علیه السلام) می‌خوانیم:
به جای آوردن نماز در اول وقت موجب خشنودی خداست و به جای آوردن آن در آخر وقت گناه، ولی مورد عفو و مغفرت خداوند است.[2]

3. خارج از وقت: به جا آوردن نماز در خارج از وقت آن است، که اصطلاحاً از آن به (قضا) تعبیر می شود. اگر کسی نماز خود را در داخل وقت آن به جای نیاورد، باید قضای آن را به جای آورد؛ و این به امر و دستور جدید است. حال اگر عمداً نماز را تا پایان وقت به تأخیر انداخته معصیت کرده است و باید از آن توبه کند و الاّ مورد عقوبت خداوند متعال قرار می گیرد؛ ولی اگر از روی سهو و نسیان بوده و در آن قصوری نداشته باشد، مورد عقوبت الهی نخواهد بود.

پی نوشتها:
[1]. الغیبة، طوسی، ص271، ح236 ؛ احتجاج، ج2، ص298 ؛ بحارالأنوار، ج52، ص16، ح12 ؛ وسائل الشیعة، ج4، ص201، ح4919.
[2]. فقیه، ج1، ص217، ح651 ؛ بحارالأنوار، ج79، ص351، ح23.

منبع: شرح چهل حدیث از حضرت مهدی(علیه السلام)، علی اصغر رضوانی، انتشارات مرکز مدیریت حوزه علمیه قم (1382).