برای تقویت حلم و بردباری، باید طبق برنامه‌ای جدی به تقویت اراده خود بکوشید و همواره سعی کنید برخود مسلط باشید، در این رابطه راه‌های مختلفی وجود دارد ولی مهم آن است که در راه درمان آن کاملا جدی باشید و مطالب پیشنهادی را بدون کمترین کاستی به اجرا گذارید: 1. کاملا به خود مطمئن باشید که می‌توانید روحیه خود را تغییر دهید ولی برای نتیجه گیری عجول نباشید بلکه با خود فکر کنید باید حداقل یک‌سال بر روی رفتارهای خود کار کنید و اگر چنین نمودید، حتما پس از آن دگرگونی رفتاری خواهید شد. 2. از حساسیت بیش از حد در هر زمینه بپرهیزید. 3. همواره در هر مسأله‌ای، ابتدا از دیگران انتظار بدترین برخورد را داشته باشید و خود را برای تحمل آن آماده کنید. این مساله باعث می‌شود برخوردهای بهتر از مورد انتظار در شما ایجاد خشنودی نماید. در حالی که اگر همیشه انتظار برخورد خوب داشته باشید، چه بسا نتیجه عکس خواهید گرفت. 4. با خود شرط کنید که هیچ گاه و در هیچ شرایطی برخورد تند نداشته باشید و اگر ناگهان از شما برخورد تندی سر زد خود را جریمه کنید مثلا تصمیم بگیرید- یا در صورت امکان نذر کنید- که اگر بر سر کسی فریاد زدید، فلان مبلغ را صدقه بدهید، یا نماز شب بخوانید و یا یک روز روزه بگیرید. کارآیی این روش، بسیار بالا است و بسیاری از علمای بزرگ بدین سان تمرین عملی و خودسازی نموده‌اند. 5. از تفریحات سالم و تقویت کننده اراده مانند کوهنوردی، شنا، دو و پیاده‌روی و گردش در طبیعت و نیز استفاده کنید. 6. در تصمیم‌گیری‌ها، حتی‌الامکان با افراد عاقل و پخته مشورت نمایید و از اقدامات عجولانه و مطالعه نشده بپرهیزید. 7. بیشتر با افراد خوش خلق و غیر عصبی معاشرت کنید. 8. از موقعیت‌های که زمینه تندخویی در آن فراوان است، اجتناب کنید و در موقعیت‌هایی حضور یابید که رفتار پرخاشگرانه در آنجا دیده نمی‌شود و از موقعیت‌های که شما را به تندی نمودن دعوت می‌کند، دور شوید. 9. قبل از هر عملی، در مورد پیامد آن تفکّر و اندیشه کنید و آن‌گاه اقدام نمایید و با تمرین این راه‌کار و به کارگیری آن در مورد تمام رفتارها، اندک اندک کنترل خویش را بر تمام رفتارها توسعه بخشید. 10. به برخی رفتارها و حالاتی که از افراد سر می‌زند. و شما را به عصبانیت دعوت می‌کند، توجه نکنید مثلًا اگر کسی با حرف ناروا شما را بر می‌افروزد، از شنیدن و گوش سپردن به سخنان وی اجتناب کنید و حتی گوش ندهید یا محیط را ترک کنید. دیگر به گفته‌های او دقت و توجه نکرده و آنها را در ذهن خود مرور نکنید. نسبت به دیگر اعمال فیزیکی و رفتارهای پرخاشگرانه و تحریک کننده نیز همین طور واکنش نشان دهید و راه بی‌توجهی و تغافل را پیش گیرید. 11. سطح شناخت خود را با مطالعه و تفکر از زشتی، ناپسند بودن، غیرقابل جبران بودن اعمال پرخاشگرانه بالا ببرید ژ مثلًا روایات، آیات و داستان‌هایی را که در مورد این نوع رفتارها و آثار آنها نوشته شده، مطالعه کنید و بعد در مورد آنها فکر کنید. حتی در برخی موارد به آثار رفتار تندی که خود مرتکب آن شده‌اید، توجه نموده و آن عمل و زشتی آن را در ذهن خود مرور کنید به گونه‌ای که به یک حالت خود هشداری از درون دست یابید و آثار فردی و اجتماعی و پیامدهای حیثیتی آن عمل زشت را لحظه به لحظه در ذهن خود مرور نموده و قبح آن را برای خود بزرگ جلوه دهید تا از درون از آن عمل متنفّر شوید. 12. به هنگام بروز عصبانیت و تندخویی سریع، حالات خود را تغییر دهید مثلًا اگر ایستاده‌اید، بنشینید و اگر نشسته‌اید، دراز بکشید و صورت خود را با آب سرد بشوید و یک لیوان آب خنک بیاشامید و خود را از موقعیت دور سازید. 13. از خواندن قرآن به مقدار زیاد و در نوبت‌های متعدد در طول 24 ساعت هرگز غفلت نورزید چه قرآن تأثیر عظیم در رسیدن به حالت سکینه و آرامش درونی دارد. همین طور عبادت‌های خود، مانند نماز را در اول وقت و با حضور قلب کامل به جا آورید که تأثیر بزرگی در رسیدن به اطمینان خاطر دارد و آدمی را از درون به سکوی آرامش می‌سپارد. 14. بعد از استحمام و به هنگام خروج از حمام، دو پای خود را تا قوزک با آب سرد بشویید. 15. دیگر رفتارهای عادی و روزمره خود را نیز با تسلط کامل بر رفتار و بدون شتابزدگی انجام دهید و آنها را آرام آرام تعقیب کنید تا نرم‌خویی و پرحوصلگی، بر تمام رفتارهای شما حاکمیت پیدا کند. 16. شرح موارد فوق را در جدولی بنویسید و موارد انجام شده و یا تخلف از آن را یادداشت کنید و همواره سعی کنید موارد تخلف را کاهش داده و بیش از پیش خود را به انجام آنها مقید سازید و حتی قبل از بروز آن موقعیت‌ها و به صورت مستمر، راه‌کارهای فوق را سرلوحه اعمال خود قرار دهید. و از آن به بعد، باید میزان موارد پرخاشگری شما کاهش یابد. آنها را نیز یادداشت کنید و کم کم از میزان آنها در طول روز، هفته و بکاهید و خود تنبیهی را به کار بگیرید. 17. مطالعه کتاب معراج السعاده، مقام سوم، بحث مربوط به غضب و حلم را توصیه می‌کنم.
برای تقویت حلم و بردباری، باید طبق برنامهای جدی به تقویت اراده خود بکوشید و همواره سعی کنید برخود مسلط باشید، در این رابطه راههای مختلفی وجود دارد ولی مهم آن است که در راه درمان آن کاملا جدی باشید و مطالب پیشنهادی را بدون کمترین کاستی به اجرا گذارید:
1. کاملا به خود مطمئن باشید که میتوانید روحیه خود را تغییر دهید ولی برای نتیجه گیری عجول نباشید بلکه با خود فکر کنید باید حداقل یکسال بر روی رفتارهای خود کار کنید و اگر چنین نمودید، حتما پس از آن دگرگونی رفتاری خواهید شد.
2. از حساسیت بیش از حد در هر زمینه بپرهیزید.
3. همواره در هر مسألهای، ابتدا از دیگران انتظار بدترین برخورد را داشته باشید و خود را برای تحمل آن آماده کنید. این مساله باعث میشود برخوردهای بهتر از مورد انتظار در شما ایجاد خشنودی نماید. در حالی که اگر همیشه انتظار برخورد خوب داشته باشید، چه بسا نتیجه عکس خواهید گرفت.
4. با خود شرط کنید که هیچ گاه و در هیچ شرایطی برخورد تند نداشته باشید و اگر ناگهان از شما برخورد تندی سر زد خود را جریمه کنید مثلا تصمیم بگیرید- یا در صورت امکان نذر کنید- که اگر بر سر کسی فریاد زدید، فلان مبلغ را صدقه بدهید، یا نماز شب بخوانید و یا یک روز روزه بگیرید. کارآیی این روش، بسیار بالا است و بسیاری از علمای بزرگ بدین سان تمرین عملی و خودسازی نمودهاند.
5. از تفریحات سالم و تقویت کننده اراده مانند کوهنوردی، شنا، دو و پیادهروی و گردش در طبیعت و نیز استفاده کنید.
6. در تصمیمگیریها، حتیالامکان با افراد عاقل و پخته مشورت نمایید و از اقدامات عجولانه و مطالعه نشده بپرهیزید.
7. بیشتر با افراد خوش خلق و غیر عصبی معاشرت کنید.
8. از موقعیتهای که زمینه تندخویی در آن فراوان است، اجتناب کنید و در موقعیتهایی حضور یابید که رفتار پرخاشگرانه در آنجا دیده نمیشود و از موقعیتهای که شما را به تندی نمودن دعوت میکند، دور شوید.
9. قبل از هر عملی، در مورد پیامد آن تفکّر و اندیشه کنید و آنگاه اقدام نمایید و با تمرین این راهکار و به کارگیری آن در مورد تمام رفتارها، اندک اندک کنترل خویش را بر تمام رفتارها توسعه بخشید.
10. به برخی رفتارها و حالاتی که از افراد سر میزند. و شما را به عصبانیت دعوت میکند، توجه نکنید مثلًا اگر کسی با حرف ناروا شما را بر میافروزد، از شنیدن و گوش سپردن به سخنان وی اجتناب کنید و حتی گوش ندهید یا محیط را ترک کنید. دیگر به گفتههای او دقت و توجه نکرده و آنها را در ذهن خود مرور نکنید. نسبت به دیگر اعمال فیزیکی و رفتارهای پرخاشگرانه و تحریک کننده نیز همین طور واکنش نشان دهید و راه بیتوجهی و تغافل را پیش گیرید.
11. سطح شناخت خود را با مطالعه و تفکر از زشتی، ناپسند بودن، غیرقابل جبران بودن اعمال پرخاشگرانه بالا ببرید ژ مثلًا روایات، آیات و داستانهایی را که در مورد این نوع رفتارها و آثار آنها نوشته شده، مطالعه کنید و بعد در مورد آنها فکر کنید. حتی در برخی موارد به آثار رفتار تندی که خود مرتکب آن شدهاید، توجه نموده و آن عمل و زشتی آن را در ذهن خود مرور کنید به گونهای که به یک حالت خود هشداری از درون دست یابید و آثار فردی و اجتماعی و پیامدهای حیثیتی آن عمل زشت را لحظه به لحظه در ذهن خود مرور نموده و قبح آن را برای خود بزرگ جلوه دهید تا از درون از آن عمل متنفّر شوید.
12. به هنگام بروز عصبانیت و تندخویی سریع، حالات خود را تغییر دهید مثلًا اگر ایستادهاید، بنشینید و اگر نشستهاید، دراز بکشید و صورت خود را با آب سرد بشوید و یک لیوان آب خنک بیاشامید و خود را از موقعیت دور سازید.
13. از خواندن قرآن به مقدار زیاد و در نوبتهای متعدد در طول 24 ساعت هرگز غفلت نورزید چه قرآن تأثیر عظیم در رسیدن به حالت سکینه و آرامش درونی دارد. همین طور عبادتهای خود، مانند نماز را در اول وقت و با حضور قلب کامل به جا آورید که تأثیر بزرگی در رسیدن به اطمینان خاطر دارد و آدمی را از درون به سکوی آرامش میسپارد.
14. بعد از استحمام و به هنگام خروج از حمام، دو پای خود را تا قوزک با آب سرد بشویید.
15. دیگر رفتارهای عادی و روزمره خود را
نیز با تسلط کامل بر رفتار و بدون شتابزدگی انجام دهید و آنها را آرام آرام تعقیب کنید تا نرمخویی و پرحوصلگی، بر تمام رفتارهای شما حاکمیت پیدا کند.
16. شرح موارد فوق را در جدولی بنویسید و موارد انجام شده و یا تخلف از آن را یادداشت کنید و همواره سعی کنید موارد تخلف را کاهش داده و بیش از پیش خود را به انجام آنها مقید سازید و حتی قبل از بروز آن موقعیتها و به صورت مستمر، راهکارهای فوق را سرلوحه اعمال خود قرار دهید. و از آن به بعد، باید میزان موارد پرخاشگری شما کاهش یابد. آنها را نیز یادداشت کنید و کم کم از میزان آنها در طول روز، هفته و بکاهید و خود تنبیهی را به کار بگیرید.
17. مطالعه کتاب معراج السعاده، مقام سوم، بحث مربوط به غضب و حلم را توصیه میکنم.
- [سایر] چگونه میتوان خشم خود را فرو برد؟ راههای رسیدن به حلم و بردباری چیست؟
- [سایر] راههای رسیدن به حلم و بردباری چیست؟
- [سایر] آیا واقعاً راههای رسیدن به خداوند به عدد نفوس خلایق است؟!
- [سایر] راههای جلوگیری از انحراف جنسی پیش از ازدواج چیست؟ آیا میتوان ازدواج موقت را به دختران و پسران توصیه کرد؟
- [سایر] چرا خدا حوادثی مثل زلزله را به وجود میآورد که انسانها از بین بروند; آیا میتوان علت زلزبه را غضب یا خشم طبیعت دانست؟
- [سایر] گروهی بر این باورند که راههای رسیدن به خدا گوناگون است، حال چرا باید این راهها،خط کشی شود و معیار این خط کشی چیست؟
- [سایر] چگونه میتوان موانع پیشرفت را از بین برد؟
- [سایر] اگر روزه دار عمدا تمام سر را در آب فرو برد، حکم روزه اش چیست؟
- [سایر] اگر در حین نماز غذای بین دندانها را فرو برد، اشکالی به نماز میرسد؟
- [سایر] فرزند 12 سالهام کابوس میبیند. علل آن چیست و چگونه میتوان آن را از بین برد؟
- [آیت الله وحید خراسانی] در وضوی ارتماسی باید دستها از بالا به پایین شسته شود پس اگر وقتی که دستها را در اب فرو می برد قصد وضو کند باید دستها را از طرف ارنج در اب فرو برد و همچنین صورت را بنابر احتیاط واجب از طرف پیشانی در اب فرو برد
- [آیت الله اردبیلی] فرو بردن اخلاط سر و سینه، اگر به فضای دهان نرسیده باشند، روزه را باطل نمیکند؛ ولی اگر داخل فضای دهان شود، نباید آن را فرو برد.
- [آیت الله میرزا جواد تبریزی] وضوی ارتماسی آن است که انسان صورت و دستها را به قصد وضو در آب فرو برد؛ ولی مسح با تری آن دست اشکال دارد. بنا بر این دست چپ را نباید ارتماسی شست. مسأله 268 - در وضوی ارتماسی هم باید صورت و دستها از بالا به پائین شسته شود؛ پس اگر وقتی که صورت و دستها را در آب فرو می برد قصد وضو کند باید صورت را از طرف پیشانی و دستها را از طرف آرنج در آب فرو برد.
- [آیت الله علوی گرگانی] احتیاط واجب آن است که سر را در گلاب یا آبهای مضاف دیگر فرو نبرد و اگر در چیزهای دیگری که روان است فرو برد، روزه باطل نمیشود ولیاحتیاط مستحب آن است که سر را در آنها فرو نبرد.
- [آیت الله فاضل لنکرانی] وضوی ارتماسی آن است که انسان صورت و دستها را به قصد وضو، با مراعات شستن از بالا به پایین در آب فرو برد و یا آنها را در آب فرو برد و به قصد وضو بیرون آورد و اگر موقعی که دستها را در آب فرو می برد نیّت وضوء کند و تا وقتی که آنها را از آب بیرون می آورد و ریزش آب تمام می شود به قصد وضوء باشد وضوی او صحیح است.
- [آیت الله اردبیلی] در وضوی ارتماسی، انسان میتواند تنها صورت را به قصد وضو با مراعات شستن از بالا از طرف پیشانی در آب فرو برد، ولی مسح سر و پاها با رطوبت دست در وضوی ارتماسی اشکال دارد، بنابر این میتوان در شستن دست راست آن را به قصد وضوی ارتماسی از طرف آرنج در آب فرو برد و در شستن دست چپ، آن را نیز به نحو ارتماسی در آب فرو برد ولی قسمتی از کف دست را باقی گذاشت و آن را با دست راست به صورت ترتیبی شست و در این صورت مسح با رطوبت باقی مانده در دست اشکال ندارد. در وضوی ارتماسی از ابتدای فرو بردن صورت و دستها در آب تا خروج آنها، باید قصد شستن به نیّت وضو داشته باشد و کفایت قصد وضوی ارتماسی در حال بیرون آوردن صورت و دست محلّ اشکال است.
- [آیت الله سبحانی] غسل ارتماسی آن است که پس از نیّت، تمام بدن را یک دفعه یا به تدریج در آب فرو برد.
- [آیت الله شبیری زنجانی] اگر نصف سر را یک دفعه و نصف دیگر آن را دفعه دیگر در آب فرو برد، اشکالی ندارد.
- [آیت الله بروجردی] اگر نصف سر را یک دفعه و نصف دیگر آن را دفعه دیگر در آب فرو برد، روزهاش باطل نمیشود.
- [آیت الله خوئی] اگر نصف سر را یک دفع و نصف دیگر آن را دفع دیگر در آب فرو برد، روزهاش باطل نمیشود.