تیر
چند نفر مشترکافردی را با چند تیر به قتل می‌رسانند و معلوم نیست تیرها از چه کسی بوده و یکدیگر را تبرئه می‌کنند، حکم چیست؟
در صورتی که اولیاء مقتول در مورد یکی از اشخاص که تیراندازی کرده، قسامه اجراء کنند بعد از قسامه می‌توانند او را قصاص و یا دیه بگیرند و در غیر این صورت، اگر بدانیم با تیر یک نفر معیّن از بین این اشخاص کشته شده است، حاکم شرع قرعه می‌اندازد و به نام هر کدام اصابت کرد دیه به عهده اوست ولی اگر شکّ داشته باشیم که بوسیله تیر یک نفر یا بیشتر کشته شده است، دیه را باید مشترکاپرداخت نمایند.
در صورتی که اولیاء مقتول در مورد یکی از اشخاص که تیراندازی کرده، قسامه اجراء کنند بعد از قسامه می‌توانند او را قصاص و یا دیه بگیرند و در غیر این صورت، اگر بدانیم با تیر یک نفر معیّن از بین این اشخاص کشته شده است، حاکم شرع قرعه می‌اندازد و به نام هر کدام اصابت کرد دیه به عهده اوست ولی اگر شکّ داشته باشیم که بوسیله تیر یک نفر یا بیشتر کشته شده است، دیه را باید مشترکاپرداخت نمایند.
عنوان سوال:
چند نفر مشترکافردی را با چند تیر به قتل می‌رسانند و معلوم نیست تیرها از چه کسی بوده و یکدیگر را تبرئه می‌کنند، حکم چیست؟
پاسخ:
در صورتی که اولیاء مقتول در مورد یکی از اشخاص که تیراندازی کرده، قسامه اجراء کنند بعد از قسامه می‌توانند او را قصاص و یا دیه بگیرند و در غیر این صورت، اگر بدانیم با تیر یک نفر معیّن از بین این اشخاص کشته شده است، حاکم شرع قرعه می‌اندازد و به نام هر کدام اصابت کرد دیه به عهده اوست ولی اگر شکّ داشته باشیم که بوسیله تیر یک نفر یا بیشتر کشته شده است، دیه را باید مشترکاپرداخت نمایند.
پرسش‌های مرتبط از این مرجع
- چند نفر با هم در مورد کسی صحبت می‌کنند ولی قصد توهین به او را ندارند آیا غیبت محسوب می‌شود؟
- اگر ضاربین قتل دو نفر باشند ولی یک ضربه به مقتول وارده شده باشد ومعلوم نباشد که این ضربه را کدامیک زدهاند بفرمائید حکم مسئله چیست؟
- بعد از به قتل رساندن شخصی بر او جنایاتی از قبیل قطع کردن اعضاء یا محو کردن آنها وارد می‌کنند، دیه آن چگونه است و مصرف باید در چه راهی باشد؟
- در موارد ذیل که جرح و قتل به طور عمد یا غیر عمد توسط یک نفر صورت میپذیرد آیا حسب مورد قصاص طرف در قصاص نفس و دیه عضو در دیه نفس تداخل می‌کند؟ الف - جرح و قتل با ضربه واحد انجام شود؟ ب - جرح و قتل با دو ضربه یا بیشتر انجام شود (در این فرض ممکن است ضربات متعدّد در زمانهای متفرّق یا متوالی انجام شود)
- در مادّه 236 قانون مجازات اسلامی بیان شده است اگر کسی به قتل عمدی شخصی اقرار کرده و پس از آن دیگری به قتل عمدی همان مقتول اقرار نماید در صورتی که اوّلی از اقرارش برگردد قصاص یا دیه از هر دو ساقط است و دیه از بیت المال پرداخت خواهد شد و این در حالی است که قاضی احتمال عقلائی ندهد که قضیه توطئهآمیز است. تبصره : در صورتی که قتل عمدی بر حسب شهادت شهود یا قسامه یا علم قاضی قابل اثبات باشد قاتل به تقاضای ولیّ دم قصاص می‌شود حال بفرمائید: 1 - آیا اگر قتل غیر عمد باشد (خطای محض یا شبه عمد) نیز حکم مسئله همان خواهد بود یا خیر؟ 2 - چنانچه راه اثبات قتل غیر از اقرار باشد فرد دیگری به قتل همان مقتول اعتراف نماید آیا حکم مسئله متفاوت خواهد بود در صورت تفاوت لطفاعلّت آن را بیان فرمائید؟ 3 - منظور از مراجعه و اقرار فرد دیگر چه هنگام است؟ آیا همین که اقرار عند الحاکم صورت گرفت و فرد دیگری مراجعه نمود و فرد اوّلیه از اقرارش عدول کرد قصاص و دیه از هر دو ساقط است یا حتمامیبایست حکم شرعی به قصاص یا دیه صادر شده باشد آنگاه نفر دوّم اقرار نماید تا دیه از بیت المال پرداخت شود؟
- شخصی فوت شده و پنج فرزند دارد چهار تا از فرزندان که از یک مادر میباشند از ثمره و غیر ثمره درختان پدر استفاده می‌کنند و برای یکی از فرزندان پسر که از یک مادر دیگر است هیچ حقّی قائل نمیشوند، آیا این درختان برای همه فرزندان است یا برای آن چهار نفر؟
- در مواردی که محکوم باید اعدام شود بفرمائید : الف - آیا قاضی (حاکم شرع) میتواند صرف نظر از نوع جرم ارتکابی در هر موردی بنا به صلاحدید خود برای عبرت گرفتن مردم و بازداشتن آنان از ارتکاب جرم حکم کند که جنازه محکوم مدّتی در ملاء عام قرار داده شود؟ ب - در صورت منفی بودن پاسخ آیا نوع جرم ارتکابی میتواند مجوّزی برای عمل فوق باشد؟(به عنوان مثال مرتکب قتل فجیعی شده و یا چند نفر را به قتل رسانده است) ج - آیا طبق نظر قاضی (حاکم شرع) میتوان قبل از اجرای حکم اعدام محکوم را مدّتی در معرض دید عموم قرار داد؟ د - آیا در موارد فوق بین حدّ، قصاص و تعزیر (بنابر جواز قتل از باب تعزیر) تفاوتی وجود دارد؟
- دختر باکره، عاقله و رشیدهای پدر و جدّ پدری وی فوت شده عمو، مادر، ناپدری و دائی دارد موقع شوهر کردن و شوهر دادن این دختر عمو و ناپدری و دائی در مقابل همدیگر جبهه گرفته و سخت مبارزه می‌کنند عمو و ناپدری برای پسر عمو تلاش می‌کنند و دائی برای پسر خود در تلاش است این دختر مظلومه در وسط دو جبهه واقع شده است از هر طرف مورد حمله دوستان قرار گرفته است آیا از این سه نفر کدامیک حقّ ولایت دارند یا خود دختر وکیل نفس خود است؟
- در بعضی از صندوقهای قرضالحسنه وام پرداخت می‌کنند به این صورت که به شکل قرعهکشی هر ماه به یک نفر وام میدهند و طرف مقابل هم به شکل اقساط فقط به اندازه همان مبلغ وام بدهی خود را میدهد و ممکن است که این شخص به اندازه 200.000 تومان قسط پرداخت نماید و 1.000.000 میلیون تومان وام دریافت کرده باشد حال سئوال این است که او در سال خمسی چه مبلغی را باید پرداخت کند؟
- روال معمول شرکتهای خودروسازی برای تحویل خودرو آن است که: قسمتی از قیمت اصلی ماشین را به عنوان ودیعه قبلادریافت می‌کنند و در ضمن قرارداد شرط می‌کنند به ازای اینکه پول شما چند ماه در اختیار ماست درصدی سود (البته با عنوان تخفیف ودیعه ) داده می‌شود البته این پول نقداپرداخت نمیشود بلکه این پول را هنگام تحویل ماشین از مابقی وجه کم می‌کنند مثلابرای فروش خودروی پیکان کارخانه مربوطه که دولتی است مبلغ 2 میلیون تومان به عنوان ودیعه دریافت می‌کند و در ضمن قرارداد بیان میدارد که سود سالیانه 18 درصدی به عنوان تخفیف ودیعه میدهد چند ماه بعد هنگام تحویل ماشین اگر مثلاقیمت ماشین در بازار 6 میلیون تومان باشد مابقی وجه یعنی 4 میلیون را طلب می‌کند امّا مبلغ تخفیف ودیعه را از این 4 میلیون کم می‌کند مثلاسود یک سال حبس 2 میلیون با 18 درصد سودی که دارد 360 هزار تومان می‌شود سپس مابقی وجه را به جای 4 میلیون، 4 میلیون منهای 360 هزار تومان دریافت می‌کنند حال با نظر به اینکه: الف - تمام پول قبلادریافت نمیشود بلکه جزئی از آن را میگیرند. ب - زمان تحویل خودرو دقیقامعلوم نیست بلکه حدود آن را مشخص می‌کنند مثلاسه ماهه سوّم سال 1379 به بعد. ج - سودی با عنوان تخفیف ودیعه داده می‌شود د - طرفین به اینگونه معامله رضایت دارند ه - طریقه دیگری برای تحویل خودرو وجود ندارد و - قیمت قطعی خودرو معلوم نیست آیا این طریق معامله در ذیل عناوین صحیح فقهی قرار میگیرد و جایز است یا خیر؟
پرسش‌های مرتبط از دیگر مراجع
- [سایر] آیا پیامبر (ص) و امام علی (ع) رجعت می‌کنند و با شیطان میجنگند و او را به هلاکت می‌رسانند؟
- [آیت الله فاضل لنکرانی] چندین نفر همزمان به شخصی تیراندازی کرده اند و آن شخص بوسیله یک یا چند گلوله کشته شده است امّا معلوم نیست تیر کدام یک از تیراندازان به او اصابت کرده است، امّا قدر مسلم تیر یکی از این چند نفر بوده است، حکم قضیه چگونه است؟
- [آیت الله بهجت] "الف" قصد قتل آقای "ب" را داشت و به سوی او تیراندازی کرد و تیر به شخص "ج" اصابت کرد و موجب قتل او شد (اشتباه در هدف)، لطفا بیان فرمایید این چه نوع قتلی است؟
- [آیت الله فاضل لنکرانی] چنانچه به قصد قتل شخصی تیری را به سوی او پرتاب کند، و تیر به مانع خارجی برخورد کرده، و به شخص دیگری در آن حوالی، اصابت کند و او را بکشد،قتل واقع شده چه نوع قتلی است؟
- [آیت الله سبحانی] اگر تیرانداز به طرف حیوانی تیراندازی کند، لکن به دلیل سهل انگاری متوجه نباشد و تیر به یک انسان اصابت کند، قتل از چه نوعی می باشد؟
- [آیت الله سبحانی] در تفسیر قتل خطایی روایاتی به این تعبر(من اعتمد شیئاً فأصاب غیره ویا رمی شاة فأصاب انساناً) نقل شده است. حال اگر شخصی قصد انسان محقون الدمی را داشته باشد، ولی تیر او از روی خطا به دیگری اصابت کند یا از راه دور شخصی را با این تصور که(زید) است هدف گیرد و به او شلیک کند، ولی بعداً معلوم می شود که آن شخص(حسن) بوده است. آیا قتل او خطایی می باشد؟
- [آیت الله فاضل لنکرانی] چند نفر جمعاً شخصی را به قتل رسانده اند. و پزشک قانونی تشخیص داده که ضربه معینی که به جای معین مقتول اصابت کرده، موجب قتل او شده است. حال اگر معلوم باشد آن ضربه معیّن توسط چه کسی وارد شده، آیا همه ضاربین قصاص می شوند یا کسی که ضربه کاری را زده است؟
- [آیت الله فاضل لنکرانی] شخصی به قتل یک نفر اقرار کرده است، پس از آن شخص دیگری اقرار به قتل کرده و سپس هر دو منکر شده اند، حکم آن چیست؟
- [سایر] 313 نفر یار خاص امام زمان بعد از ظهور چه می‌کنند و آیا الان هستند یا رجعت می‌کنند؟
- [آیت الله سبحانی] شخصی را به جرم قتل دستگیر کردند. آیا شهادت پنجاه نفر که در محل نزاع حضور نداشته اند و می گویند ما یقین داریم که این شخص توسط این فرد به قتل رسیده است، قتل را ثابت می کند؟
مسائل مرتبط از این مرجع
- دیواری که مال دو نفر است، هیچکدام آنان حقّ ندارد بدون اذن شریک دیگر آن را بسازد یا سر تیر یا پایه عمارت خود را روی آن دیوار بگذارد، یا به دیوار میخ بکوبد ولی کارهائی که معلوم است شریک راضی است مانند تکیه دادن به دیوار ولباس انداختن روی آن اشکال ندارد، امّا اگرشریک او بگوید به این کارها راضی نیستم، انجام اینها هم جائز نیست بنابر احتیاط اگر عرفاً تصرّف حساب شود.
- چیزی را که با وزن خرید وفروش می‌کنند با پیمانهای که وزن آن معلوم باشد هم می‌شود معامله کرد به اینطور که اگر مثلاً میخواهد ده من گندم بفروشد، با پیمانهای که یک من گندم میگیرد ده پیمانه بدهد.
- اگر دو نفر از یکدیگر طلبکار باشند، یا دو نفر از دو نفر دیگر طلبکار باشند وبخواهند طلبهای خود را بیکدیگر صلح کنند، چنانچه طلب آنان از یک جنس و وزن آنها یکی باشد مثلاً هردو ده من گندم طلبکار باشند، مصالحه آنان صحیح است و همچنین است اگر جنس طلب آنان یکی نباشد مثلاً یکی ده من برنج ودیگری دوازده من گندم طلبکار باشد ولی اگر طلب آنان از یک جنس وچیزیباشد که معمولاً با وزن یا پیمانه آن را معامله می‌کنند، در صورتی که وزن یا پیمانه آنها مساوی نباشد، مصالحه آنان اشکال دارد.
- خانهای را که غریب وزوّار در آن منزل می‌کنند ومعلوم نیست چقدر در آن میمانند، اگر قرار بگذارند که مثلاً شبی یک تومان بدهند وصاحب خانه راضی شود، استفاده از آن خانه اشکال ندارد، ولی چون مدّت اجاره را معلوم نکردهاند او را اجاره نمیگویند ولذا صاحبخانه هر وقت بخواهد میتواند آنان را بیرون کند.
- اگر عدّهای بگویند که خورشید یا ماه گرفته است، چنانچه انسان از گفته آنان یقین پیدا نکند ونماز آیات نخواند و بعد معلوم شود راست گفته‌اند، در صورتی که تمام خورشید یا ماه گرفته باشد باید نماز آیات را بخواند بلکه اگر مقداری از آن هم گرفته باشد، بنابر احتیاط مستحبّ نماز آیات را بجا آورد ولی اگر دو نفر که عادل بودن آنان معلوم نیست بگویند خورشید یا ماه گرفته، بعد معلوم شود که عادل بودهاند، بنابر احتیاط واجب نماز آیات را بخواند.
- اگر مال حلالی با حرام مخلوط شود ومقدار حرام معلوم باشد وانسان بداند که صاحب آن از چند نفر معیّن بیرون نیست ولی نتواند بفهمد کیست، واجب آن است که رضایت همه را تحصیل کند و اگر ممکن نباشد یا مستلزم ضرر فوقالعاده باشد، باید عمل به قرعه در تعیین مالک بنماید.
- اگر دو نفر بخواهند باهم شرکت کنند، چنانچه هرکدام مقداری از مال خود را با مال دیگری به طوری مخلوط کند که از یکدیگر تشخیص داده نشود و به عربی یا به زبان دیگر صیغه شرکت را بخوانند، یا کاری کنندکه معلوم باشد میخواهند با یکدیگر شریک باشند، یا دو مال آنچنان باهم ممزوج شود که قابل جدا شدن از هم نباشد، شرکت آنان صحیح است.
- اگر خود انسان یقین کند که چیزی که نجس بوده پاک شده است، یا دو عادل و حتی اگر یک نفر هم که از حرف او اطمینان حاصل می‌شود به پاک شدن آن خبر دهند، آن چیز پاک است و همچنین است اگر کسی که چیز نجس در اختیار اوست بگوید آن چیز پاک شده، اگر قرینه بر اتهام او در گفتارش نباشد پاک است یا آن که مسلمانی چیز نجس را آب کشیده باشد، اگرچه معلوم نباشد درست آب کشیده یا نه پاک است.
- نماز جمعه مانند نماز صبح دو رکعت است و امتیازش از نماز صبح این است که دو خطبه در پیش دارد و در این زمان باید نماز جمعه را به رجأ مطلوبیّت بخواند و واجب است که نماز ظهر و عصر هم خوانده شود. و واجب شدن آن به نحو مذکور چند شرط دارد: اوّل داخل شدن وقت: و آن عبارت از زوال آفتاب است تا گفتن اذان و خواندن دو خطبه و نماز جمعه پس اگر خواندن نماز بیش از این مقدار به تأخیر بیفتد، بنابر احتیاط واجب نمیتواند نماز حمعه را بخواند. دوم شماره افراد: و آن هفت نفر است با امام و هرگاه هفت نفر از مسلمانان جمع نشوند، نماز جمعه واجب نمیشود بلی نماز جمعه از پنج نفر که یکی از ایشان امام باشد، صحیح است. سوم بودن امام جامع الشرائط از عدالت وغیره که در امام جماعت معتبر است. وصحیح بودن نماز جمعه چند شرط دارد: اوّل جماعت بودن، پس فرادی صحیح نیست پس هرگاه مأموم قبل از رکوع رکعت دوم نماز به امام برسد مجزی خواهد بود و در غیر این صورت محلّ اشکال است. دوم خواندن دو خطبه پیش از نماز که در خطبه اوّل حمد وثنای الهی را گفته ووصیّت به تقوی وپرهیزکاری شود ویک سوره از قرآن بخواند سپس نشسته وبرخیزد وباز هم حمد وثنای الهی را به جا آورد وبر پیغمبر اکرم و ائمّه مسلمین صلوات فرستاده و برای مؤمنین و مؤمنات استغفار )طلب آمرزش( کند، و لازم است خطبه پیش از نماز باشد، پس اگر نماز را پیش از دو خطبه شروع کرد، صحیح نخواهد بود و خواندن خطبه پیش از زوال آفتاب جائز نیست و باید کسی که خطبه را میخواند هنگام خواندن ایستاده باشد ونشسته خواندن صحیح نمیباشد، و فاصله انداختن بین دو خطبه به نشستن لازم و واجب است و باید نشستن مختصر وخفیف باشد و لازم است امام جماعت وخطیب یک نفر باشد و احوط آن است که خطبه را با طهارت بخواند، و مقدار واجب از خطبه باید عربی باشد ولی در مازاد آن معتبر نیست و اگر حاضرین زبان عربی ندانند میتواند برای آنان ترجمه نماید. سوم آن که مسافت بین دو نماز جمعه کمتر از یک فرسخ نباشد، پس هرگاه نماز جمعه دیگری در مسافت کمتر از یک فرسخ بر پا باشد ومقارن هم بودند هر دو باطل میشوند و اگر یکی سبقت بر دیگری داشت هر چند به تکبیرْ الاحرام باشد صحیح ودومی باطل خواهد بود. ولی هرگاه پس از برگزاری نماز جمعه کشف شود که نماز جمعه دیگری بر او سابق یا مقارن به کمتر از یک فرسخ بر پا بوده، اشکالی ندارد چه در وقت معلوم شود یا در خارج آن، ومانع بودن کمتر از یک فرسخ در صورتی است که هر دو نماز بجز این جهت صحیح باشد ومانعیّت نماز غیر صحیح، محلّ اشکال است.
مسائل مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله مظاهری] در قتل عمد ورثه مقتول می‌توانند قصاص کنند یا دیه بگیرند یا عفو کنند ولی عفو بهتر است، و در قتل شبه عمد حقّ قصاص ندارند فقط می‌توانند دیه بگیرند یا عفو نمایند، و در قتل خطایی نیز حقّ قصاص ندارند بلکه یا عفو می‌کنند یا از عاقله یعنی خویشاوندان پدری قاتل، دیه میگیرند.
- [آیت الله بروجردی] دیواری که مال دو نفر است، هیچ کدام آنان حق ندارد بدون اذن شریک دیگر آن را بسازد، یا سر تیر یا پایهی عمارت خود را روی آن دیوار بگذارد، یا به دیوار میخ بکوبد، ولی کارهایی که معلوم است شریک راضیست مانند تکیه دادن به دیوار و لباس انداختن روی آن اشکال ندارد، اما اگر شریک او بگوید به این کارها راضی نیستم، انجام اینها هم جایز نیست.
- [آیت الله سیستانی] مالی را که مستأجر بابت اجاره میدهد باید معلوم باشد ، پس اگر از چیزهائی است که مثل گندم با وزن معامله می‌کنند ، باید وزن آن معلوم باشد ، و اگر از چیزهائی است که مثل پولهای رایج با شماره معامله می‌کنند ، باید شماره آن معیّن باشد ، و اگر مثل اسب و گوسفند است باید اجاره دهنده آن را ببیند ، یا مستأجر خصوصیات آن را بگوید .
- [آیت الله بروجردی] مالی را که مستأجر بابت اجاره میدهد باید معلوم باشد، پس اگر از چیزهاییست که مثل گندم با وزن معامله می‌کنند، باید وزن آن معلوم باشد و اگر از چیزهاییست که مثل تخم مرغ با شماره معامله می‌کنند، باید شمارهی آن معین باشد و اگر مثل اسب و گوسفند است باید اجاره دهنده آن را ببیند، یا مستأجر خصوصیات آن را به او بگوید.
- [آیت الله صافی گلپایگانی] . مالی را که مستأجر بابت اجاره میدهد باید معلوم باشد. پس اگر از چیزهایی است که مثل گندم با وزن معامله می‌کنند، باید وزن آن معلوم باشد، و اگر از چیزهایی است که مثل تخممرغ با شماره معامله می‌کنند، باید شماره آن معین باشد، و اگر مثل اسب و گوسفند است، باید اجارهدهنده آن را ببیند، یا مستأجر خصوصیات آن را به او بگوید.
- [آیت الله خوئی] مالی را که مستأجر بابت اجاره میدهد باید معلوم باشد، پس اگر از چیزهایی است که مثل گندم با وزن معامله می‌کنند، باید وزن آن معلوم باشد، و اگراز چیزهایی است که مثل پولهای رایج با شماره معامله می‌کنند، باید شماره آن معین باشد، و اگر مثل اسب و گوسفند است، باید اجارهدهنده آن را ببیند یا مستأجر خصوصیات آن را بگوید.
- [آیت الله میرزا جواد تبریزی] دیواری که مال دو نفر است؛ هیچ کدام آنان حق ندارد بدون اذن شریک دیگر آن را بسازد؛ یا سر تیر یا پایه عمارت خود را روی آن دیوان بگذارد یا به دیوار میخ بکوبد؛ ولی کارهائی که معلوم است شریک راضی است مانند تکیه دادن به دیوان و لباس انداختن روی آن اشکال ندارد؛ اما اگر شریک او بگوید به این کارها راضی نیستم؛ انجام اینها هم جایز نیست.
- [آیت الله شبیری زنجانی] مالی را که مستأجر بابت اجاره میدهد، باید معلوم باشد؛ پس اگر از چیزهاییست که مثل گندم با وزن معامله می‌کنند، باید وزن آن معلوم باشد و اگر از چیزهاییست که مثل پولهای رائج با شماره معامله می‌کنند، باید شماره آن معیّن باشد و اگر مثل ماشین و اسب است، باید اجارهدهنده آن را ببیند، یا به گونه دیگری خصوصیات آن برای طرفین معلوم باشد.
- [آیت الله صافی گلپایگانی] . اگر کسی دو نفر را وصی کند، که با هم به وصیت او عمل کنند، چنان چه یکی از آن دو بمیرد، یا دیوانه، یا کافر شود، حاکم شرع یک نفر دیگر را به جای او معین می کند، و اگر هر دو بمیرند، یا دیوانه، یا کافر شوند، چنان چه معلوم نباشد که میت در نظر داشته، دو نفر کارهایش را انجام دهند، حاکم شرع، یک نفر را و اگر معلوم باشد که نظر به دو نفر داشته دو نفر دیگر را معین می کند.
- [آیت الله بهجت] اگر طفل یا دیوانه، کسی را بکشد، اگرچه عمدی باشد، ملحق به قتل خطایی است. و اگر شخص دیگری را به تصور اینکه مستحق کشته شدن است، مثل کفر و قصاص، بکشد و بعداً معلوم شود که استحقاق کشته شدن را نداشته، این قتل ملحق به شبه عمد است.