کیفیت نزول قران
نزول در لغت به معنای فرود آوردن از بالا به پایین است.
کیفیت نزول قرآن چگونه است؟
درباره کیفیت نزول قرآن، دو گونه آیات را می‌توان دسته‌بندی کرد: یک. آیاتی که بر نزول قرآن در شب قدر و ماه رمضان دلالت دارد؛ مانند آیه 185 سوره (بقره)، آیه 3 سوره (دخان) و آیه 1 سوره (قدر). دو. آیاتی که بر نزول تدریجی قرآن در طول 20 تا 23 سال دلالت دارد؛ مانند آیه 106 سوره (اسراء) و آیه 32 سوره (فرقان). در اینجا ممکن است سؤال شود: چگونه بین این دو طایفه از آیات را جمع کنیم و زمان بعثت با قول نزول قرآن در شب قدر چگونه قابل است؟ پاسخ‌هایی که از جانب علمای اهل سنت و شیعه داده شده، به شرح ذیل است: 1. بیشتر اهل سنت و برخی از علمای شیعه (مانند شیخ مفید، سید مرتضی و ابن شهر آشوب)، پاسخ داده‌اند: منظور از نزول قرآن در شب قدر، آغاز و شروع نزول است که در ماه رمضان بوده است؛ زیرا هر حادثه‌ای را می‌توان به زمان شروع آن نسبت دادر.ک: محمد هادی معرفت، التمهید، ج 1، ص 113.. از این رو به نظر این گروه، طایفه اول آیات، در مقابل مفاد طایفه دوم قرار نمی‌گیرد. 2. برخی گفته‌اند: مقصود از (رمضان)، رمضان سال خاص نیست؛ بلکه نوع آن است؛ یعنی، در هر شب قدر از هر سال، به اندازه نیاز مردم قرآن بر پیامبرصلی الله علیه وآله نازل میشد و جبرئیل آن را در موارد نیاز، به دستور خدا بر پیامبرش‌صلی الله علیه وآله می‌خواند. فخر رازی این احتمال را داده است ر.ک: التفسیر الکبیر، ج 5، ص 85.. بدیهی است با این فرض، قرار گرفتن طایفه اول، در برابر طایفه دوم منتفی می‌گردد. 3. به نظر برخی: معنای طایفه اول این است که آیات قرآن در ماه‌های رمضان نازل شده و به لحاظ آن، انتساب نزول قرآن به ماه‌های رمضان، صحیح است‌ر.ک: سید قطب، فی ظلال القرآن، ج 2، ص 79.. 4. برخی - از جمله شیخ صدوق معتقدند: قرآن به صورت مجموع در یک شب قدر - در بیت العزّة یا بیت المعمور نازل گردید. سپس در طول 20 یا 23 سال به صورت تدریجی، بر پیامبرصلی الله علیه وآله نازل شده است. این دیدگاه برگرفته از برخی شواهد روایی است. برای نمونه امام صادق‌علیه السلام می‌فرماید: (قرآن یک جا بر بیت المعمور نازل شد. آن گاه در طول بیست سال بر پیامبرصلی الله علیه وآله نازل می‌گردیده است) ر.ک: صدوق، الاعتقادات، ص 101 ؛ بحارالانوار، ج 18، ص 250.. 5. برخی دیگر از علمای شیعه (مانند فیض کاشانی تفسیر صافی، ج 1، ص 41. و ابو عبداللَّه زنجانی تاریخ قرآن، ص 10. ) گفته‌اند: منظور از نزول قرآن، فرود آمدن الفاظ آن نیست؛ بلکه منظور حقایق و مفاهیم آن است و نیز مراد فرود آمدن قرآن بر قلب رسول خدا است که در روایات، تعبیر به (بیت المعمور) شده است. 6. علامه طباطبایی‌رحمه الله با فرق گذاشتن میان نزول دفعی و تدریجی معتقد است: (انزال) همان نزول دفعی است که مرحله مفاهیم و حقایق و مقام احکام است و (تنزیل) همان نزول تدریجی است که مرحله قطعه قطعه و مقام تفصیل قرآن را شامل می‌گردد. این دیدگاه برگرفته از برخی شواهد قرآنی است؛ از جمله: }A(کِتابٌ أُحْکِمَتْ آیاتُهُ ثُمَّ فُصِّلَتْ مِنْ لَدُنْ حَکِیمٍ خَبِیرٍ)؛ هود (11)، آیه 1.. علامه طباطبایی‌رحمه الله علت نیاز به نزول دفعی را این گونه بیان کرده است: (قرآن کریم، دارای یک حقیقت والا، روح باطنی و وجود بسیط است؛ همان گونه که واجد یک حقیقت تفصیل یافته و تجزیه شده در قالب الفاظ و کلمات است. یک بار همان حقیقت بسیط و روح کلی، سر بسته و متعالی قرآن، از لوح محفوظ - که مرتبه‌ای از علم الهی است به صورت دفعی، بر جان و روان پیامبر اکرم‌صلی الله علیه وآله تجلّی کرد؛ زیرا کسی که معلم، مربی، بشیر، نذیر و رحمت برای عالمیان است، باید سرفصل‌ها، اغراض و اهداف اساسی دعوت و پیام آسمانی و کتاب خویش را به صورت کلی و اجمالی بداند و بر معارف عظیم الهی و آیین هدایت و حقایق عالی خلقت و اسرار وجود آگاهی یابد) برای آگاهی بیشتر ر.ک: الف. المیزان، ج 2، صص 15 و 18، ج 18، ص 139، ج 14، صص 231 و 232. ب. عبدالله، جوادی آملی، قرآن در تفسیر، تفسیر موضوعی، صص 72-74.. بنابراین علت نزول دفعی قرآن، آگاهی یافتن از اهداف، برنامه‌ها، هدایت‌ها و حقایق، به صورت اجمالی و کلی است. بایسته است که پیامبرصلی الله علیه وآله از این علم و فیض غیبی بهره‌مند شد؛ اگر چه نزول تدریجی و متناسب با حوادث و نیازها، برای تثبیت قلب پیامبرصلی الله علیه وآله تأثیر فراوانی دارد و ترتیب نزول آیات الهی، برای راهنمایی بشر و ارائه الگو جهت شکل‌گیری یک تمدن اسلامی، بسیار راه گشا و کارساز است. از میان گفته‌های پیش، دیدگاه علامه طباطبایی مؤیدات کلامی دارد؛ اما برخی‌از محققان علوم قرآنی، دلایل مرحوم علامه را کامل ندانسته و معتقدند: آنچه به طور مسلم می‌توان پذیرفت، تنها همان نزول تدریجی است و فضیلت ماه مبارک رمضان به جهت آغاز نزول آیاتی از قرآن در آن - به عنوان کتاب هدایت بشری است ر.ک: محمد هادی، معرفت، التمهید، ج 1، ص 101-121.. [پایان کد انتخابی]
درباره کیفیت نزول قرآن، دو گونه آیات را می‌توان دسته‌بندی کرد: یک. آیاتی که بر نزول قرآن در شب قدر و ماه رمضان دلالت دارد؛ مانند آیه 185 سوره (بقره)، آیه 3 سوره (دخان) و آیه 1 سوره (قدر). دو. آیاتی که بر نزول تدریجی قرآن در طول 20 تا 23 سال دلالت دارد؛ مانند آیه 106 سوره (اسراء) و آیه 32 سوره (فرقان). در اینجا ممکن است سؤال شود: چگونه بین این دو طایفه از آیات را جمع کنیم و زمان بعثت با قول نزول قرآن در شب قدر چگونه قابل است؟ پاسخ‌هایی که از جانب علمای اهل سنت و شیعه داده شده، به شرح ذیل است: 1. بیشتر اهل سنت و برخی از علمای شیعه (مانند شیخ مفید، سید مرتضی و ابن شهر آشوب)، پاسخ داده‌اند: منظور از نزول قرآن در شب قدر، آغاز و شروع نزول است که در ماه رمضان بوده است؛ زیرا هر حادثه‌ای را می‌توان به زمان شروع آن نسبت دادر.ک: محمد هادی معرفت، التمهید، ج 1، ص 113.. از این رو به نظر این گروه، طایفه اول آیات، در مقابل مفاد طایفه دوم قرار نمی‌گیرد. 2. برخی گفته‌اند: مقصود از (رمضان)، رمضان سال خاص نیست؛ بلکه نوع آن است؛ یعنی، در هر شب قدر از هر سال، به اندازه نیاز مردم قرآن بر پیامبرصلی الله علیه وآله نازل میشد و جبرئیل آن را در موارد نیاز، به دستور خدا بر پیامبرش‌صلی الله علیه وآله می‌خواند. فخر رازی این احتمال را داده است ر.ک: التفسیر الکبیر، ج 5، ص 85.. بدیهی است با این فرض، قرار گرفتن طایفه اول، در برابر طایفه دوم منتفی می‌گردد. 3. به نظر برخی: معنای طایفه اول این است که آیات قرآن در ماه‌های رمضان نازل شده و به لحاظ آن، انتساب نزول قرآن به ماه‌های رمضان، صحیح است‌ر.ک: سید قطب، فی ظلال القرآن، ج 2، ص 79.. 4. برخی - از جمله شیخ صدوق معتقدند: قرآن به صورت مجموع در یک شب قدر - در بیت العزّة یا بیت المعمور نازل گردید. سپس در طول 20 یا 23 سال به صورت تدریجی، بر پیامبرصلی الله علیه وآله نازل شده است. این دیدگاه برگرفته از برخی شواهد روایی است. برای نمونه امام صادق‌علیه السلام می‌فرماید: (قرآن یک جا بر بیت المعمور نازل شد. آن گاه در طول بیست سال بر پیامبرصلی الله علیه وآله نازل می‌گردیده است) ر.ک: صدوق، الاعتقادات، ص 101 ؛ بحارالانوار، ج 18، ص 250.. 5. برخی دیگر از علمای شیعه (مانند فیض کاشانی تفسیر صافی، ج 1، ص 41. و ابو عبداللَّه زنجانی تاریخ قرآن، ص 10. ) گفته‌اند: منظور از نزول قرآن، فرود آمدن الفاظ آن نیست؛ بلکه منظور حقایق و مفاهیم آن است و نیز مراد فرود آمدن قرآن بر قلب رسول خدا است که در روایات، تعبیر به (بیت المعمور) شده است. 6. علامه طباطبایی‌رحمه الله با فرق گذاشتن میان نزول دفعی و تدریجی معتقد است: (انزال) همان نزول دفعی است که مرحله مفاهیم و حقایق و مقام احکام است و (تنزیل) همان نزول تدریجی است که مرحله قطعه قطعه و مقام تفصیل قرآن را شامل می‌گردد. این دیدگاه برگرفته از برخی شواهد قرآنی است؛ از جمله: }A(کِتابٌ أُحْکِمَتْ آیاتُهُ ثُمَّ فُصِّلَتْ مِنْ لَدُنْ حَکِیمٍ خَبِیرٍ)؛ هود (11)، آیه 1.. علامه طباطبایی‌رحمه الله علت نیاز به نزول دفعی را این گونه بیان کرده است: (قرآن کریم، دارای یک حقیقت والا، روح باطنی و وجود بسیط است؛ همان گونه که واجد یک حقیقت تفصیل یافته و تجزیه شده در قالب الفاظ و کلمات است. یک بار همان حقیقت بسیط و روح کلی، سر بسته و متعالی قرآن، از لوح محفوظ - که مرتبه‌ای از علم الهی است به صورت دفعی، بر جان و روان پیامبر اکرم‌صلی الله علیه وآله تجلّی کرد؛ زیرا کسی که معلم، مربی، بشیر، نذیر و رحمت برای عالمیان است، باید سرفصل‌ها، اغراض و اهداف اساسی دعوت و پیام آسمانی و کتاب خویش را به صورت کلی و اجمالی بداند و بر معارف عظیم الهی و آیین هدایت و حقایق عالی خلقت و اسرار وجود آگاهی یابد) برای آگاهی بیشتر ر.ک: الف. المیزان، ج 2، صص 15 و 18، ج 18، ص 139، ج 14، صص 231 و 232. ب. عبدالله، جوادی آملی، قرآن در تفسیر، تفسیر موضوعی، صص 72-74.. بنابراین علت نزول دفعی قرآن، آگاهی یافتن از اهداف، برنامه‌ها، هدایت‌ها و حقایق، به صورت اجمالی و کلی است. بایسته است که پیامبرصلی الله علیه وآله از این علم و فیض غیبی بهره‌مند شد؛ اگر چه نزول تدریجی و متناسب با حوادث و نیازها، برای تثبیت قلب پیامبرصلی الله علیه وآله تأثیر فراوانی دارد و ترتیب نزول آیات الهی، برای راهنمایی بشر و ارائه الگو جهت شکل‌گیری یک تمدن اسلامی، بسیار راه گشا و کارساز است. از میان گفته‌های پیش، دیدگاه علامه طباطبایی مؤیدات کلامی دارد؛ اما برخی‌از محققان علوم قرآنی، دلایل مرحوم علامه را کامل ندانسته و معتقدند: آنچه به طور مسلم می‌توان پذیرفت، تنها همان نزول تدریجی است و فضیلت ماه مبارک رمضان به جهت آغاز نزول آیاتی از قرآن در آن - به عنوان کتاب هدایت بشری است ر.ک: محمد هادی، معرفت، التمهید، ج 1، ص 101-121.. [پایان کد انتخابی]
پاسخ:
درباره کیفیت نزول قرآن، دو گونه آیات را می‌توان دسته‌بندی کرد: یک. آیاتی که بر نزول قرآن در شب قدر و ماه رمضان دلالت دارد؛ مانند آیه 185 سوره (بقره)، آیه 3 سوره (دخان) و آیه 1 سوره (قدر). دو. آیاتی که بر نزول تدریجی قرآن در طول 20 تا 23 سال دلالت دارد؛ مانند آیه 106 سوره (اسراء) و آیه 32 سوره (فرقان). در اینجا ممکن است سؤال شود: چگونه بین این دو طایفه از آیات را جمع کنیم و زمان بعثت با قول نزول قرآن در شب قدر چگونه قابل است؟ پاسخ‌هایی که از جانب علمای اهل سنت و شیعه داده شده، به شرح ذیل است: 1. بیشتر اهل سنت و برخی از علمای شیعه (مانند شیخ مفید، سید مرتضی و ابن شهر آشوب)، پاسخ داده‌اند: منظور از نزول قرآن در شب قدر، آغاز و شروع نزول است که در ماه رمضان بوده است؛ زیرا هر حادثه‌ای را می‌توان به زمان شروع آن نسبت دادر.ک: محمد هادی معرفت، التمهید، ج 1، ص 113.. از این رو به نظر این گروه، طایفه اول آیات، در مقابل مفاد طایفه دوم قرار نمی‌گیرد. 2. برخی گفته‌اند: مقصود از (رمضان)، رمضان سال خاص نیست؛ بلکه نوع آن است؛ یعنی، در هر شب قدر از هر سال، به اندازه نیاز مردم قرآن بر پیامبرصلی الله علیه وآله نازل میشد و جبرئیل آن را در موارد نیاز، به دستور خدا بر پیامبرش‌صلی الله علیه وآله می‌خواند. فخر رازی این احتمال را داده است ر.ک: التفسیر الکبیر، ج 5، ص 85.. بدیهی است با این فرض، قرار گرفتن طایفه اول، در برابر طایفه دوم منتفی می‌گردد. 3. به نظر برخی: معنای طایفه اول این است که آیات قرآن در ماه‌های رمضان نازل شده و به لحاظ آن، انتساب نزول قرآن به ماه‌های رمضان، صحیح است‌ر.ک: سید قطب، فی ظلال القرآن، ج 2، ص 79.. 4. برخی - از جمله شیخ صدوق معتقدند: قرآن به صورت مجموع در یک شب قدر - در بیت العزّة یا بیت المعمور نازل گردید. سپس در طول 20 یا 23 سال به صورت تدریجی، بر پیامبرصلی الله علیه وآله نازل شده است. این دیدگاه برگرفته از برخی شواهد روایی است. برای نمونه امام صادق‌علیه السلام می‌فرماید: (قرآن یک جا بر بیت المعمور نازل شد. آن گاه در طول بیست سال بر پیامبرصلی الله علیه وآله نازل می‌گردیده است) ر.ک: صدوق، الاعتقادات، ص 101 ؛ بحارالانوار، ج 18، ص 250.. 5. برخی دیگر از علمای شیعه (مانند فیض کاشانی تفسیر صافی، ج 1، ص 41. و ابو عبداللَّه زنجانی تاریخ قرآن، ص 10. ) گفته‌اند: منظور از نزول قرآن، فرود آمدن الفاظ آن نیست؛ بلکه منظور حقایق و مفاهیم آن است و نیز مراد فرود آمدن قرآن بر قلب رسول خدا است که در روایات، تعبیر به (بیت المعمور) شده است. 6. علامه طباطبایی‌رحمه الله با فرق گذاشتن میان نزول دفعی و تدریجی معتقد است: (انزال) همان نزول دفعی است که مرحله مفاهیم و حقایق و مقام احکام است و (تنزیل) همان نزول تدریجی است که مرحله قطعه قطعه و مقام تفصیل قرآن را شامل می‌گردد. این دیدگاه برگرفته از برخی شواهد قرآنی است؛ از جمله: }A(کِتابٌ أُحْکِمَتْ آیاتُهُ ثُمَّ فُصِّلَتْ مِنْ لَدُنْ حَکِیمٍ خَبِیرٍ)؛ هود (11)، آیه 1.. علامه طباطبایی‌رحمه الله علت نیاز به نزول دفعی را این گونه بیان کرده است: (قرآن کریم، دارای یک حقیقت والا، روح باطنی و وجود بسیط است؛ همان گونه که واجد یک حقیقت تفصیل یافته و تجزیه شده در قالب الفاظ و کلمات است. یک بار همان حقیقت بسیط و روح کلی، سر بسته و متعالی قرآن، از لوح محفوظ - که مرتبه‌ای از علم الهی است به صورت دفعی، بر جان و روان پیامبر اکرم‌صلی الله علیه وآله تجلّی کرد؛ زیرا کسی که معلم، مربی، بشیر، نذیر و رحمت برای عالمیان است، باید سرفصل‌ها، اغراض و اهداف اساسی دعوت و پیام آسمانی و کتاب خویش را به صورت کلی و اجمالی بداند و بر معارف عظیم الهی و آیین هدایت و حقایق عالی خلقت و اسرار وجود آگاهی یابد) برای آگاهی بیشتر ر.ک: الف. المیزان، ج 2، صص 15 و 18، ج 18، ص 139، ج 14، صص 231 و 232. ب. عبدالله، جوادی آملی، قرآن در تفسیر، تفسیر موضوعی، صص 72-74.. بنابراین علت نزول دفعی قرآن، آگاهی یافتن از اهداف، برنامه‌ها، هدایت‌ها و حقایق، به صورت اجمالی و کلی است. بایسته است که پیامبرصلی الله علیه وآله از این علم و فیض غیبی بهره‌مند شد؛ اگر چه نزول تدریجی و متناسب با حوادث و نیازها، برای تثبیت قلب پیامبرصلی الله علیه وآله تأثیر فراوانی دارد و ترتیب نزول آیات الهی، برای راهنمایی بشر و ارائه الگو جهت شکل‌گیری یک تمدن اسلامی، بسیار راه گشا و کارساز است. از میان گفته‌های پیش، دیدگاه علامه طباطبایی مؤیدات کلامی دارد؛ اما برخی‌از محققان علوم قرآنی، دلایل مرحوم علامه را کامل ندانسته و معتقدند: آنچه به طور مسلم می‌توان پذیرفت، تنها همان نزول تدریجی است و فضیلت ماه مبارک رمضان به جهت آغاز نزول آیاتی از قرآن در آن - به عنوان کتاب هدایت بشری است ر.ک: محمد هادی، معرفت، التمهید، ج 1، ص 101-121..
[پایان کد انتخابی]
- [سایر] کیفیت نزول قرآن چگونه است؟
- [سایر] کیفیت نزول قرآن در شب قدر چگونه است؟
- [سایر] کیفیت نزول قرآن با پشتوانه احادیث را بیان کنید؟
- [سایر] کیفیت نزول فرشتگان چگونه است؟
- [سایر] تفاوت شأن نزول، فضای نزول و جوّ نزول قرآن چیست؟
- [سایر] در آیهی اول سورهی مبارکهی فتح، منظور فتح مکه است؟ کیفیت و زمان نزول آن را شرح دهید؟
- [سایر] ویژگی های نزول قرآن چیست؟
- [سایر] نزول دفعی یا تدریجی قرآن ؟
- [سایر] حجیّت و نقش شأن نزول در تفسیر قرآن چگونه است؟
- [سایر] چرا زبان نزول قرآن عربی است؟
- [آیت الله جوادی آملی] .لازم نیست سهم سادات را به صورت مساوی میان سادات یتیم، مسکین و در سفرمانده آنان تقسیم کرد , بلکه اختیار کیفیّت توزیع آن , با فقیه جامع الشرایط است.
- [آیت الله اردبیلی] مستحب است نماز آیات به جماعت بجا آورده شود و کیفیّت جماعت آن مانند نمازهای واجب شبانهروزی است که به جماعت خوانده می‌شوند.
- [آیت الله علوی گرگانی] فرشی را که برای حسینیّه وقف کرده‌اند، نمیشود برای نماز به مسجد ببرند، اگرچه آن مسجد نزدیک حسینیّه باشد مگر آن که کیفیّت وقف بگونهای باشد که شامل آن بشود.
- [آیت الله نوری همدانی] کسی که برای نماز قضای میت اجیر شده ، باید یا مجتهد باشد یا مسائل نماز راروی تقلید صحیح بداند واگر عالم به کیفیت احتیاط باشد و احتیاط کند اشکال ندارد.
- [آیت الله مظاهری] دادن قرآن به کافر مانعی ندارد مگر آنکه بیاحترامی به قرآن یا اسلام باشد.
- [آیت الله بروجردی] دادن قرآن به کافر حرام و گرفتن قرآن از او واجب است.
- [آیت الله فاضل لنکرانی] باید از دادن قرآن به کافر خودداری کنند، و اگر قرآن در دست اوست در صورت امکان از او بگیرند ولی چنانچه مقصود از دادن قرآن و یا داشتن قرآن تحقیق و مطالعه در دین باشد و نیز انسان بداند که کافری که محکوم به نجاست است با دست تر قرآن را لمس نمی کند اشکالی ندارد.
- [آیت الله شبیری زنجانی] اگر جلد قرآن نجس شود در صورتی که بیاحترامی به قرآن باشد، باید آن را آب بکشند.
- [آیت الله مظاهری] اگر جلد قرآن نجس شود در صورتی که بیاحترامی به قرآن باشد باید آن را آب بکشند.
- [آیت الله سبحانی] اگر جلد قرآن نجس شود در صورتی که بی احترامی به قرآن باشد، باید آن را آب بکشند.