احادیث وروایات در مورد دفاع، و دفاع از خود چه دستوراتی دارد؟

به طور کلی اسلام دین رأفت و رحمت است و خشونت و برخورد فیزیکی در موارد خاصی تجویز شده است. قرآن کریم می فرماید: مُّحَمَّدٌ رَّسُولُ اللَّهِ وَالَّذِینَ مَعَهُ أَشِدَّاء عَلَی الْکفَّارِ رُحَمَاء بَیْنَهُمْ[1] ؛ (یعنی محمد رسول خدا و کسانی که با او هستند، در برابر کفار شدید و محکم هستند اما در میان خود رحیم و مهربانند).
بنابراین اصل دفاع و جهاد در برابر کفار و مشرکین تشریع شده است، اما گاهی پیش می آید که کسانی به ظاهر مسلمانند ولی ماهیت آنها اسلامی نیست و عملکردشان تجاوزگرانه و ظالمانه است. در این صورت دفاع در مقابل چنین افرادی جایز و گاهی واجب می شود.
امام علی علیه السلام می فرماید: (ردّوا الحجر من حیث جاء فانّ الشّرّ لا یدفعه الاّ الشر؛ یعنی سنگ را از همان جایی که دشمن پرت کرده، باز گردانید که شرّ را جز شر پاسخی نیست).[2]
به قول شاعر: کلوخ انداز را پاداش سنگ است.
به طور کلی می توان دفاع را به چند دسته تقسیم نمود:
1. دفاع از دین: امام حسین علیه السلام نیز وقتی که مشاهده کرد یزید و یزیدیان به ناحق بر مسند قدرت تکیه زده اند و خود را جانشین پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم می دانند، اما قصدشان و عملکردشان به نابودی کامل اسلام منجر خواهد شد، در مقابل این گروه به ظاهر مسلمان قیام کرد و بیعت با آنها را روا ندانست و قبول نکرد و با شعار (هیهات منّا الذّلة)[3] مردانه به استقبال شهادت رفت. از دین، ناموس و اهلبیتش تا آخرین قطره خون دفاع کرد.
نه ظلم کن به کسی نی به زیر ظلم برو که این مرام حسین است و مکتب دین است.
یکی دیگر از شعارهای روز عاشورای امام حسین علیه السلام این است: (الموت اولی من رکوب العار و العار اولی من دخول النار؛ یعنی مرگ بهتر از این است که انسان ذلت را بپذیرد و شکست ظاهری و کشته شدن نیز بهتر از به جهنم رفتن است).[4]
باز می فرماید: (و الله لا اعطیکم بیدی اعطاء الذّلیل و لا افرّ فرار العبید؛ یعنی به خدا قسم که من هرگز نه دست ذلت به شما می دهم و نه مثل بردگان فرار می کنم؟ مردانه مقاومت می کنم تا کشته بشوم).[5]
2. دفاع از ناموس: پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم فرمود: (مَن قتل دون عقّالٍ (یا عیاله) فهو شهیدٌ؛ یعنی کسی که در راه دفاع از ناموس و اهل و عیالش کشته شود، شهید است).[6]
امام صادق علیه السلام فرمود: (اگر مردی قصد تجاوز به زنی را داشته باشد و زن او را دفع کند و بکشد، خونش هدر است).[7]
3. دفاع از حق: پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم فرمود: (من قتل دون مظلمته فهو شهیدٌ؛ یعنی کسی که در راه دفاع از اهل عیالش، مالش و به طول کلی حقّش کشته شود، شهید است).[8]
4. دفاع از مال: پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم فرمود: (من قتل دون ماله فهو بمنزلة الشهید؛ (یا شهید) یعنی هر کس به خاطر دفاع از مالش کشته شود او در حکم شهید و یا شهید است).[9]
امام رضا علیه السلام فرمود: (من قتل دون ماله فهو شهیدٌ).[10]
امیر مؤمنان علی علیه السلام فرمود: (اللّصّ المحارب فاقتله، فما اصابک فدمه فی عنقی؛ یعنی دزد محارب (یا به قول امروزی سارق مسلح) را بکش، خونش به گردن من).[11]

معرفی منابع جهت مطالعه بیشتر:
1 اصول کافی، کلینی، ج7، ص296.
2 حماسه حسینی، مرتضی مطهری، ج1، ص283.

پی نوشتها:
[1]. فتح / 29.
[2]. دشتی، محمد، ترجمه نهج البلاغه، قم، نشر مشرقین، چاپ چهارم، 1379ش، ص704705.
[3]. مطهری، مرتضی، حماسه حسینی، تهران، نشر صدرا، چاپ پنجاه و ششم، ج1، ص283.
[4]. همان، ص38 به نقل از بحار الانوار، ج45، ص50.
[5]. همان، ص38 به نقل از ارشاد مفید، ص235.
[6]. حر عاملی، وسائل الشیعه، تهران، مکتبة الاسلامیه، چاپ اول، 1387ق، ج11، ص92.
[7]. همان، ص92.
[8]. همان، ص93.
[9]. همان، ص93.
[10]. برقی، المحاسن، تهران، دارالکتب الاسلامیه، چاپ اول، 1330ش، ص360.
[11]. قاضی ابو حنیفه نعمان، دعائم الاسلام، مصر، دارالمعارف، چاپ دوم، 1385ق، ج2، ص426.
منبع: اندیشه قم